Adres

Korte Nieuwstraat 14 3512 NM Utrecht Nederland

Monumentstatus
Rijksmonument
Transformatiejaar
2008
Oude functie
Gerechtsgebouw
Klooster
Nieuwe functie
Archief
Horeca
Hotel
Kantoor

In de schaduw van de Domtoren staat de voormalige rechtbank van Utrecht. Nadat de rechtbank een nieuw pand betrok heeft het pand enkele jaren leeg gestaan. Na een verbouwing is het rijksmonument multifunctioneel in gebruik genomen. Het kolossale pand herbergt sinds 2008 het Court Hotel, restaurant-brasserie De Rechtbank, het Utrechts Archief en het kantoor van de Stichting Natuur en Milieu.

Opgave

Op de locatie van de voormalige rechtbank in Utrecht werd in 1054 een benedictijner klooster, de Romaanse Paulusabdij gesticht. De kloostergebouwen zijn in 1595 in gebruik genomen door het Hof van Utrecht, nadat in 1580 de Paulusabdij opgeheven werd. In het huidige gebouw zijn nog restanten aanwezig van de ommuurde abdij die uit diverse gebouwen heeft bestaan.

Na de opheffing van het Hof van Utrecht in 1811 werd het gebouw verbouwd door architect Christiaan Kramm. Na de verbouwing was het gebouw geschikt voor het Provinciaal Gerechtshof. Deze functie nam haar intrede in het pand in 1838. Ook kwam daar een arrondissementsrechtbank en een kantongerecht bij. Het Provinciaal Gerechtshof van Utrecht werd in 1875/1876 ontbonden. In 2000 heeft de rechtbank een nieuw pand aan de Catharijnesingel betrokken. Het voormalig gerechtsgebouw vlakbij de Dom kwam vrij.

Aanpak

Na het vertrek van de rechtbank uit het monumentale pand in 2000 is het gebouw enkele jaren veroordeeld geweest tot leegstand. In die periode heeft de antikraakwacht het gebouw bewaakt. Al snel nadat de gemeenteraad van Utrecht besloot dat de stad ‘aan deze kant van het Domplein’ levendiger moest worden is er op het gebouw een horecavergunning verleend. Er meldde zich een horecaondernemer die begon met de realisatie van hotelkamers. Deze ondernemer trok zich al snel terug waarna Stichting Voormalig Paleis van Justitie het project overnam. In april 2008 openden de deuren van hotel, restaurant en brasserie De Rechtbank.

Tegelijkertijd wilde het Utrechts Archief een breder en ook jonger publiek aantrekken en is op zoek gegaan naar een stek midden in het historische hart van de stad. Het vrijgekomen voormalige gerechtsgebouw leek de ideale locatie. Het hele archief verhuizen bleek financieel niet haalbaar, het zijn dure vierkante meters, waardoor er uitsluitend een publiekscentrum, een studiezaal en multifunctionele ruimtes zijn gerealiseerd. Het archiefdepot is op de locatie aan de Alexander Numankade, een nevenvestiging buiten het centrum, gebleven.

Het kolossale pand herbergt naast hotel-restaurant De Rechtbank en het Utrechts Archief ook het kantoor van de Stichting Natuur en Milieu. Terwijl de verbouwing nog in volle gang was namen zij in november 2007 al entree in het gebouw. Het nabijgelegen pand aan de Donkerstraat liet de stichting achter.

Ontwerp

Hoofdvorm & interieur

De bouwsporen die getuigen van de rijke geschiedenis zijn vanuit cultuurhistorisch oogpunt bewaard gebleven, evenals de neoclassicistische entourage van voorgevel en plein. De gevel van het hoofdgebouw stamt uit 1838 en werd ontworpen door de architect Christiaan Kramm. De geslotenheid van de voormalige rechtbank straalt nog een beetje van het gebouw af.

Achter de monumentale gevel van de voormalige rechtbank van Utrecht schuilt nu ook - de oude stijlelementen zijn behouden gebleven - een wereld van verrassend design. In het gebouw is het metselwerk van talloze muren van de voormalige Paulusabdij blootgelegd en zichtbaar geïntegreerd in het moderne interieur.

De entree van het hotel is ingeklemd tussen de brasserie rechts (aan de terraskant) en het restaurant links. De hotelkamers bereikt men via een moderne wenteltrap. In het Court Hotel zijn verwijzingen aangebracht naar het verleden van het gebouw, zoals een metersgrote foto van Alcatraz en enorme vingerafdrukken.

Het pand biedt onderdak aan het auditorium van het Utrechts Archief, gesitueerd op de begane grond in de ruimte die vroeger de refter (eetzaal) was. Hier bevindt zich het meest tot de verbeelding sprekende bouwspoor: een spitsboogvormige opening in de muur. De geschiedenis van de Paulusabdij wordt in deze ruimte verteld. Er bevinden zich veel projectiewanden, naast op diverse wanden ook op de vloer. Via het trappenhuis uit 1953, de spil van het gebouw, bereikt men de studiezaal op de eerste verdieping in wat ooit de librije (bibliotheek) was. In de kelder van het pand zijn vier originele rechtbankcellen behouden. De cellen zijn door het archief ingericht met beeld en geluid over de geschiedenis van het Hof van Utrecht.

Programma

Het hotel telt 27 luxueus ingerichte kamers, 2 vergaderzalen, een feestzaal voor max. 250 personen, een restaurant met 130 couverts, een brasserie met 65 plaatsen en een terras met 90 plaatsen. 

Het programma van het Utrechts Archief bestaat uit een publiekscentrum, een studiezaal en multifunctionele ruimtes.

Isoleren/energieverbruik

Een duurzaam pand is voor Stichting Natuur en Milieu een vereiste. Zij proberen op allerlei gebieden energie te besparen in hun pand en er is zo veel mogelijk gebruik gemaakt van duurzame materialen. Niet alle aanpassingen konden worden doorgevoerd in verband met de monumentenstatus. Wel is er bijvoorbeeld een verlichtingsplan opgesteld, zijn alle bouwmaterialen getoetst op duurzaamheids- en milieuaspecten (zoals emissie en grondstoffen), is waar mogelijk dubbel glas geplaatst en wordt gebruik gemaakt van relatief energiezuinige stadsverwarming.

Erf

Het hek is versierd met bijlen met samengebonden takken. Deze fasces waren in de Romeinse tijd het symbool voor rechtspraak.

Succesfactoren

Het restaurant en de brasserie kregen vanaf het begin veel aandacht in de media en door het rondleiden van contactpersonen kwam de mond-tot-mondreclame op gang. Het gebouw en de unieke locatie zijn de Unique Selling Points (Van de Veltmaete, 2010).

De directeur van het Utrechts Archief is trots. Hij zegt in Smaak 51 (2011): “…erfgoed voegt iets toe aan ons werk. Het is fantastisch om mensen hier te ontvangen en het verhaal van het gebouw te kunnen vertellen.”

Valkuil

Het hotel zou graag meer kamers hebben, maar uitbreidingsmogelijkheden zijn er niet. Er moet vaak nee worden gezegd tegen grote groepen, zegt de hotelmanager in ‘In verzekerde bewaring’ (Van de Veltmaete, 2010).

Meer informatie

Bouwjaar
1811
Architect (origineel)
Christiaan Kramm
Architect (transformatie)
Hotel, restaurant & brasserie: Bureau D'ARTS
Opera (Ynte Alkema) en NorthernLight (Steven Schaeken)
Archief: Richard Groenendaal.
Eigenaar
Stichting
Betrokken partijen
Stichting Voormalig Paleis van Justitie
BHB Bouw (hoofdaannemer)
Deerns raadgevende ingenieurs (installaties)
Hypsos (constructie)
TeamProjects (akoestiek)
Organisatie
NPH
Monumentnummer
36123
Extra informatie

Volledig adres: Hamburgerstraat 28, 28A, 30 & Korte Nieuwstraat 14

Google map of Het Hof van Utrecht, Utrecht