Adres

Wijnstraat 113 3311 BT Dordrecht Nederland

Monumentstatus
Rijksmonument
Transformatiejaar
2004
Oude functie
Pakhuis
Wonen
Nieuwe functie
Kantoor
Multifunctioneel gebruik
Wonen

Het Zeepaert in Dordrecht is een van de best bewaarde gotische woonhuizen in Nederland. Het stamt uit 1495 en is gebouwd op de restanten van een stenen huis uit 1300. Eigenaar Vereniging Hendrick de Keyser restaureerde het gebouw: het voorhuis met zijn rijke interieur werd een representatieve ontvangst- en kantoorruimte. In het achterhuis, dat zijn bijzondere interieur grotendeels had verloren, is een eigentijds appartement ingepast.

Opgave

Het Zeepaert in Dordrecht is een van de best bewaarde gotische woonhuizen in Nederland. Het stamt uit 1495, en is gebouwd op de restanten van een stenen huis uit 1300. In de achttiende eeuw werd er een groot achterhuis aangebouwd. De oorspronkelijke voorgevel is nog bijna volledig intact en op de tweede verdieping is de oude pakzolder en de kapruimte in hun oorspronkelijke staat bewaard. In de achttiende en negentiende eeuw zijn de vertrekken op de begane grond en de eerste etage gemoderniseerd en voorzien van rijke interieurs. Kortom, het Zeepaert heeft in de loop der eeuwen diverse bijzondere toevoegingen gekregen. De vraag was hoe de monumentale waarden in zo'n historisch pand niet aan te tasten en toch door duurzame ingrepen het pand een beperkte, passende functie te geven.

Aanpak

Bij de restauratie en herbestemming van het Zeepaert is uiterst terughoudend te werk gegaan door het nieuwe gebruik volledig af te stemmen op de verschillende mogelijkheden van ieder gebouwdeel. Er is gekozen voor minimale ingrepen, met een verschillende bestemming voor de drie afzonderlijke bouwdelen. De verschillen in monumentale waarden van het voorhuis, achterhuis en de bovenverdieping van het voorhuis bepaalden de gedifferentieerde aanpak. Voor elk bouwdeel is gezocht naar passend gebruik:

  • Het voorhuis met op de benedenverdieping de rijk gedecoreerde stijlkamers fungeert als ruimte voor beperkt representatief gebruik, zoals presentaties, bijeenkomsten en exposities.
  • De tweede verdieping, de oorspronkelijke opslagruimte en de kap, onderging geen enkele aanpassing. Door deze keuze is het gebruik van de zolder en kap minimaal. Dat is een bewuste keuze geweest. Net als vroeger dient de zolder vooral als opslagruimte.
  • In het achterhuis was nog maar weinig over van het rijke interieur, waardoor grotere wijzigingen geoorloofd waren: het werd bijna helemaal geschikt gemaakt voor bewoning. Nieuwe, lastige functies zoals pantry, badkamer en cv-ruimte werden hier ondergebracht om het voorhuis te ontzien. Aan de hoofdvorm en indeling van het achterhuis veranderde niets, wat de hoeveelheid sloopafval en andere milieuschade heeft beperkt. De nieuwe keuken en badkamer zijn op te vatten als inbouwpakket en zijn eenvoudig weer uit te nemen. In meerdere opzichten is dit duurzaam, omdat het reparatie vereenvoudigt en bijdraagt aan hergebruik in de toekomst.

Duurzaamheidsmaatregelen

Energiebesparende maatregelen

De in de jaren dertig van de vorige eeuw aangelegde centrale verwarming op de begane grond en eerste verdieping van het voorhuis bleef gehandhaafd. In het achterhuis was dat niet mogelijk. De nieuwe, kleine en energiezuinige HR-ketels zijn in het achterhuis geplaatst, zodat het historische voorhuis zo min mogelijk aangepast hoefde te worden. Bij de vensters op de begane grond in het voorhuis zijn nieuwe binnenluiken aangebracht  om de isolatie te verbeteren.

De zolder en de onbeschoten kap van het voorhuis zijn in het verleden nooit verwarmd geweest. Dat is in de nieuwe situatie zo gebleven. Deze verdiepingen zijn buiten de verwarmde zone van het pand gehouden en fungeren als aangrenzende, onverwarmde ruimten. De onbeschoten kap bleef zo gevrijwaard van aftimmering of van isolatie en fungeert als ventilatiezone voor het gebouw. Door het weinig intensieve gebruik van het voorhuis is geen nieuwe mechanische ventilatie nodig.

Gebruik materialen

Bij de herbestemming is ervoor gekozen om zo min mogelijk in te grijpen en zo weinig mogelijk te reconstrueren, waardoor de milieu-investering beperkt kon blijven.

Van slechte vloerdelen zijn alleen de verzwakte stukjes verwijderd en vervangen door nieuw hout van dezelfde inlandse houtsoort. Waar mogelijk is bij reparatie of vervanging gebruik gemaakt van bestaand materiaal afkomstig uit andere te slopen of al gesloopte panden, bijvoorbeeld bij de suitedeuren in de stijlkamers en enkele historische schoorsteenmantels. Door minimale vervanging en door hergebruik waren minder nieuwe materialen nodig, die anders met de nodige energie, grondstoffen en emissies geproduceerd zouden moeten worden.

Financiering

  • Eigen vermogen
  • (Kleine) bijdrage Stichting Woonpromotie Dordrecht
  • RCE (BRRM-subsidie via de gemeente Dordrecht)
  • Bankgiro-loterij.

Leerpunten

Bij herbestemming kiezen voor een functie die past bij het gebouw, spaart zowel monument als milieu. Bouwkundige ingrepen blijven op die manier beperkt en daarmee ook de effecten op het milieu. In dit project is zelfs per gebouwdeel gezocht naar de meest passende functie.

Geef lastige, nieuwe functies in grotere gebouwen een plaats waar dit het minste pijn doet aan de historische materialen en constructies. Zo kwamen in dit huis de nieuwe pantry, badkamer en cv-ruimte bewust niet terecht in het historisch waardevolle voorhuis, maar werden ze ondergebracht in het historisch minder belangrijke achterhuis.

Het weinig intensief gebruik van ruimten – in dit huis de tweede verdieping en kap als opslagruimte – kan toch milieuvoordeel opleveren door ze te bestempelen tot aangrenzende, onverwarmde ruimte. Dit vermindert de warmte-verliezen vanuit de verwarmde ruimten ernaast of eronder.

Meer informatie

Bouwjaar
15e eeuw
Architect (origineel)
onbekend
Architect (transformatie)
Architectenbureau ir. A. van der Zwan
Middelharnis (planontwerp)
Vereniging Hendrick de Keyser, Amsterdam
Eigenaar
Vereniging Hendrick de Keyser
Betrokken partijen
Vereniging Hendrick de Keyser
Gemeente Dordrecht
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Organisatie
SBR/RCE
Monumentnummer
13996
Google map of Het Zeepaert, Dordrecht