Van vervallen spookslot tot modern kasteel

Een verlaten eeuwenoud pand, waar anderen met een grote boog omheen lopen, transformeert de Limburgse Sylvie Baggen tot een modern kasteel. De bewoners? Tien kinderen en jongeren die vanwege een stoornis intensieve begeleiding nodig hebben. In het kasteel en de kasteeltuin in het Limburgse Nuth hebben zij nu hun eigen wereld.

Het kon het decor zijn van een enge film: een zeventiende-eeuws kasteel op een verlaten terrein. Woekerende struiken en klapperende ramen en deuren. Niemand te bekennen, maar wel sporen van ongenode gasten; de vloeren van het kasteel liggen bezaaid met lege drankflessen en medicijnverpakkingen.
In deze staat worden het rijksmonument en de bijbehorende grond te koop gezet. Het ligt ook nog eens een eind weg van de bewoonde wereld. Het terrein ligt in een kuil, tussen de spoorlijn en de A76, in het Limburgse dorp Nuth.
Het kasteel is vervallen en ligt op allesbehalve een zichtlocatie. Wie hier een florerende zaak van wil maken, moet van goeden huize komen. Een topkok met een sterrenrestaurant of een privékliniek inclusief kuuroord bijvoorbeeld.

Tegen alle verwachtingen in, stapt niet het prototype ‘topondernemer’ het terrein op, maar de nuchtere zorgondernemer Sylvie Baggen. Gekleed in trainingsbroek - want ‘ik ben gewoon Sylvie’ - kijkt ze er rond.

‘Dit is het. Dit is de plek voor ‘mijn’ kinderen’, weet ze.

Baggen begeleid vanuit haar bedrijf Special Care 4 You kinderen met een stoornis in het autistisch spectrum. Ze biedt samen met haar collega’s individuele zorg, om ieder kind zo zelfredzaam mogelijk te maken. ‘Het gaat me aan het hart dat de kinderen die wij al jaren intensief begeleiden op een dag het huis uit gaan en naar een instelling verhuizen. Daar gaan ze op in de massa. Het is altijd mijn droom geweest om voor hen een thuis te creëren waar ze onze maatwerkbegeleiding kunnen behouden’, vertelt Baggen gepassioneerd. Baggen koopt het kasteel in 2020, begint in het voorjaar van 2022 met opknappen en opent het in maart 2023. In het kasteel wonen nu 10 kinderen en jongeren, van 6 tot 23 jaar.

Succesfactoren en aandachtspunten

Brand
De Dael stond nog maar net op naam van Baggen toen het noodlot toesloeg: brand in het kasteel. Het is kerstavond 2020 als ze de melding krijgt. ‘Gelukkig hadden we een alarmsysteem. Dat heeft het gebouw gered’, zegt Baggen. Haar opluchting over de goede afloop is jaren na dato nog altijd zichtbaar.

Om herhaling te voorkomen, nodigt de ondernemer een jong stel uit om het kasteel op basis van antikraak te bewonen. ‘Het blijkt een goede oplossing’, vertelt Baggen. ‘Sterker nog, ze blijven. We zijn inmiddels goede vrienden met ze en het klikt ook met onze doelgroep. Beiden laten zich (om)scholen om bij ons te kunnen werken.’
 

Schots en scheef
Tijdens het opknappen van het kasteel krijgt Baggen meerdere onaangename verrassingen. ‘In de zaal zakte je door de houten vloer, want aan de onderkant stond het grondwater ertegenaan. Toen we van een later ingebouwde badkamer de tegels af trokken, vielen alle vier de muren om. En de cv-ketels bleken te zijn uitgerust met tuinslangen’, vertelt Baggen met een zucht. Een andere uitdaging bleken de vloeren. ‘Daar zat een verloop in van wel 35 centimeter. Als je van de ene naar de andere kant liep, voelde het alsof je dronken was. De aannemer heeft een deel opgehoogd en over het geheel een nieuwe vloer gelegd. Een voordeel van het hoogteverschil was dat het plaats bood voor kabels en isolatiemateriaal.’

Honderd procent focus
Voor een ‘eigen baas’ met zorg als corebusiness was de herbestemming van een monumentaal kasteel ‘een baan erbij’. ‘Ik had het opknappen, verduurzamen en herbestemmen weliswaar uitbesteed aan deskundigen, maar toch heb ik aardig wat kastanjes voor hen uit het vuur moeten halen. Een voorbeeld is dat we op de bovenverdieping al een kilometer aan nieuwe gasleidingen hadden gelegd, toen bleek dat het kasteel in een Natura 2000-gebied staat en we dus helemaal geen gas mogen gebruiken. Alle leidingen moesten er weer uit en het kasteel heeft nu elektrische verwarming. Dit soort tegenslagen viel me zwaar. Mijn leven staat al in het teken van mijn werk en daar kwam een jaar lang de herbestemming van De Dael nog eens bovenop. Maar, het was de moeite waard. Het gebouw kan weer honderd jaar mee.’

Gouden aannemer

‘De aannemer was onmisbaar’, zegt Baggen. ‘Zonder hem was het niet gelukt.

Hij is heel betrokken bij het pand en bij de doelgroep. Hij wist, dit is niet standaard bouwen, maar het pand zijn karakter teruggeven. We hebben samen heel Nederland doorkruist om historische bouwmaterialenzaken te bezoeken.’ Van klassieke tegels tot een houten visgraatvloer en van lantaarnlampen tot kasteeldeuren, samen met Bart Mols Bouwservice maakte Baggen van het vervallen kasteel weer een écht kasteel. ‘Die materialen en details, die doen het ’m’, blikt ze terug. ‘Belangrijk is echter wel om je budget in de gaten te houden. Je kunt al je geld kwijt aan zo’n herbestemming. Ik heb mezelf gedwongen om keuzes te maken. Een klassieke tegel is al prachtig, dus dat hoeft niet de aller-aller-mooiste klassieke tegel te worden. Uiteindelijk is het vooral belangrijk dat het functioneel is en dat is een betaalbare tegel ook.’

FINANCIERING

Om het kasteel te kopen, zette Baggen haar spaargeld in. Ze gooide hoge ogen bij het Restauratiefonds toen haar spaarpot toereikend bleek voor de aanschaf van het kasteel. ‘Ik snap dat wel; ik ben nog geen veertig jaar oud. Van de andere kant, waarom zou het níet kunnen op mijn leeftijd? Ik heb de eerste zeven jaar in mijn onderneming slechts een dag in de maand vrij gehad. Ik maak amper wat op, ben totaal niet materialistisch. Alles wat mijn collega’s en ik door de jaren heen bij elkaar hebben gewerkt, gaat nu naar onze doelgroep. Voor hen een fijn thuis neerzetten, daar gaat het om.’

Het Nationaal Restauratiefonds heeft de bouwkundige kosten gefinancierd: het restaureren, het verduurzamen en het herbestemmen. Daarvoor kreeg Special Care 4 You een Restauratiefondsplus-hypotheek, een Duurzame Monumentenplus-Lening en een Monumenten-hypotheek. Daarnaast ontving de zorgonderneming een provinciale subsidie voor de restauratie van daken en gevels. 

Duurzaamheid

Vocht is de grootste vijand van het binnenklimaat - en daarmee ook van het energieverbruik. ‘Alle buitenmuren hebben een vochtprobleem. We hebben E-Dryers opgehangen om de muren te drogen, maar ook die waren er niet tegen het vele vocht opgewassen’, vertelt Baggen. ‘Dus hebben we een gracht rond de muren gegraven en waterbassins gemaakt. Van daaruit gaat het water naar de zwemvijver in de kasteeltuin. Komt het water in de vijver te hoog te staan, dan loopt het weg naar het regenwaterriool.’

De vloeren zijn geïsoleerd middels een combinatie van folie, kunststof bolletjes en beton. Ook het dak en de muren zijn geïsoleerd. En in de 64 ramen en deuren zit nu hoogrendementsglas. De nieuwe verwarming en boilers zijn honderd procent elektrisch. Baggen haar toekomstwens op het gebied van duurzaamheid is een zonnedek. ‘Dat mag helaas niet op het dak van het kasteel, omdat ze in het zicht zouden liggen en daardoor de bouwhistorische waarde van het monument aantasten. Daarom gaan we op de parkeerplaats zonnepanelen installeren, zodat het kasteel wel gebruik kan maken van duurzame energie.’

Impact

Dankzij het lef van Baggen, om van een vervallen kasteel een bloeiende groepswoning te maken, wordt het Rijksmonument behouden. De afgelegen ligging van Kasteel de Dael was voor anderen een afknapper, maar sprak Baggen direct aan. ‘Ideaal voor mijn doelgroep. Ze kunnen hier lekker naar buiten en lawaai maken zoveel ze willen én ze hebben hier alle ruimte om dieren te verzorgen, wat helpt om hun emoties te reguleren.’
Ook op sociaal vlak heeft de herbestemming van het kasteel impact.

‘De kinderen en jongeren hebben hier een plek voor het leven’, vertelt Baggen. ‘Natuurlijk gaat er niets boven hun ouderlijk huis, maar De Dael is toch een echt ‘thuis’.

Ter vergelijking: de klassieke, traditionele wooninstelling is meestal een woonunit of een complex. Weinig karakter of persoonlijke ‘touch’ dus. Maar hier in Nuth komen ze binnen in een prachtige kasteelzaal die is ingericht als woonkamer. Alles is afgewerkt met eikenhout en de badkamers hebben bronzen kranen. De kinderen en jongeren wonen in een echt kasteel.’

Contact en links

www.specialcare4you.nl
Vandewall Planologisch Advies
Donatus
BSB verzekeringen
Gemeente Beekdaelen

Vind de juiste specialist voor uw monument in de SpecialistenWijzer op Monumenten.nl, met expertise in onderhoud, restauratie en verduurzaming. Voor elke klus een geschikte specialist met een vermelding van de belangrijkste expertises.

Tekst: Mirjam van Huet, mcmtekst
Fotografie: Bas Gijselhart