Adres

Moarsterwei 14 9134 PD Ljussens Nederland

Monumentstatus
Geen
Transformatiejaar
2023
Oude functie
Fabriek
Nieuwe functie
Flexibele vakantieverblijven

Van vervallen zuivelfabriek naar flexibele vakantieverblijven

De Suvelfabryk, gebouwd in 1914, is weer een blikvanger in het dorp Ljussens. In de oude melkfabriek zijn nu vakantieappartementen ingericht. En heel vernieuwend: ze zijn flexibel te koppelen, waardoor er ruimte is voor meerdere kleine of juist één groot gezelschap. En net als vroeger was ook nu de hele gemeenschap bij de Suvelfabryk betrokken.

Initiatiefnemers van de herbestemming zijn Johan en Minne Dijkstra. Zij zetten er met de ‘mienskip’ de schouders onder. Melk werd er al meer dan veertig jaar niet meer verwerkt. Na wat tijdelijke invullingen stond de oude melkfabriek in Ljussens te verkommeren. Zeer tot ongenoegen van de dorpsgemeenschap en een doorn in het oog van de broers Johan en Minne Dijkstra, die de fabriek eigenlijk nooit in bedrijf hebben gezien. Johan vertelt: ‘De muren stonden er nog, maar dat was dan ook alles. De karakteristieke schoorsteen was verdwenen, er groeiden bomen op de plek waar vroeger de melk van de boeren uit de omgeving werd verwerkt.’ De broers hebben samen een goed lopend bouwbedrijf en weten heel goed hoe je van een vervallen pand weer iets moois kunt maken. In mei 2020 besloten ze de vervallen fabriek te kopen. ‘We hadden op dat moment nog niet heel concreet bepaald wat we ermee wilden, maar het was een gunstige tijd om deze knoop alvast door te hakken.’ Johan en Minne gingen in overleg met de gemeente. Johan: ‘Ik dacht aan appartementen voor senioren. Dan zouden de ouderen uit het dorp door kunnen verhuizen en dan zou dat meteen woonruimte voor jongeren opleveren. Maar de gemeente gaf meteen aan dat deze optie niet mogelijk was. Ik dacht weleens na over een vakantiepark met een zwembad en een restaurant, maar dat past hier niet in de omgeving.’

Conceptontwikkeling

Toch bood de vrijetijdsmarkt kansen, zo bleek. ‘We konden met een toeristische bestemming een beroep doen op subsidies van het Waddenfonds, LEADER en K(l)eigoed. Dus we besloten dat idee verder uit te werken.’ De heren kregen hierbij hulp van Sytske Oosterhof. ‘Sytske heeft een goedlopend restaurant in Harlingen:, Nooitgedacht. Ze is een vakvrouw die weet wat gastvrijheid is. En ze groeide hier in de buurt op. Zij dacht het concept uit voor de Suvelfabryk. Door corona was haar restaurant gesloten, dus ze had tijd om dit op te pakken.’

Sytske Oosterhof kwam met een samenhangende visie waar de architect verder mee aan de slag kon.

‘Heel slim vinden wij het idee van verschuifbare wanden, waardoor we verschillende appartementen kunnen samenvoegen tot grotere ruimtes. We hebben 13 appartementen waar we maximaal 72 gasten kunnen ontvangen.’

Ook aan de buitenkant is de fabriek weer in topconditie gebracht. In het Monumenten Inventarisatie Project werd de fabriek een ‘beeldbepalende identiteitsdrager’ genoemd. En dat is het ook. Het karakteristieke gebouw dat ooit in opdracht van coöperatie De Dongeradelen werd gebouwd, imponeert weer. De toren is opnieuw opgebouwd, waardoor de fabriek weer tot in de verre omtrek te zien is.

Hulp van de gemeenschap

Het dorp was blij met het initiatief van Johan en Minne en dat lieten de inwoners ook merken. ‘Wij hebben heel veel hulp gehad uit het dorp en op de open dag kwam het hele dorp kijken. Er ontbrak niemand.’ Op de site van de Suvelfabryk prijkt de foto van twee mannen op leeftijd. Johan: ‘Zij hebben allebei nog in de fabriek gewerkt, ze zijn ver in de 90. Ook zij kwamen kijken en konden nog van alles vertellen over hoe het er vroeger uitzag.’

Financiën

Het duurde ongeveer een jaar voor de financiering helemaal rond was. Dirkje Nynke werd in 2021 ter ondersteuning van het project aangenomen, zij ging zich onder andere bezighouden met subsidieaanvragen bij het Waddenfonds, LEADER en K(l)eigoed. K(l)eigoed is de provinciale uitwerking van de Erfgoeddeal voor de Waddenkust. Erfgoed wordt hier ingezet om de krimpeffecten in de Waddenkustregio tegen te gaan.

Dirkje Nynke kreeg bij de subsidieaanvragen hulp van Marco Hoogland. ‘Met die subsidieaanvragen heb ik heel wat uren gevuld,’ vertelt Dirkje Nynke. Maar het leverde ook wat op! Ook de gemeente zegde middelen toe en Johan en Minne Dijkstra brachten zelf nog kapitaal in. Johan: ‘De rest van de puzzel kon gelegd worden via het Restauratiefonds. We hebben een marktconforme Monumentenhypotheek en een laagrentende Cultuurfondshypotheek .’ De Suvelfabryk heeft geen formele monumentale status, maar de financiering via het Restauratiefonds kon worden afgegeven omdat het pand geplaatst is op de Cultuurhistorische waardenkaart van de provincie Fryslân.

In mei 2022 waren de benodigde vergunningen binnen en ook het geld was geregeld. Johan: ‘We hebben het werk zelf uitgevoerd, samen met onze vaste onderaannemers uit de regio. De meeste bedrijven waar we mee samenwerken of waar we inkopen, zitten hier in een straal van 10 kilometer om ons heen.’

Over een Cultuurfondshypotheek

Het Cultuurfonds, het Nationaal Restauratiefonds en negen provincies werken samen in de Cultuurfondsen voor Monumenten. Uit het fonds worden laagrentende leningen verstrekt voor de restauratie, verduurzaming en herbestemming van gemeentelijke en provinciale monumenten of karakteristieke panden. De Cultuurfondsen hebben daarmee een belangrijke rol in het versterken van lokaal erfgoed en daarmee het behoud van het unieke karakter en identiteit van regio’s. En wordt een bijdrage geleverd aan het versnellen van de energietransitie en worden monumenten klaar gemaakt voor de toekomst.

Verduurzaming en circulariteit

De Suvelfabryk is van het gas af. ‘We hebben luchtwarmtepompen en airco’s, die we inzetten voor verwarmen en koelen. In de appartementen zit vloerverwarming. Op het dak liggen 146 zonnepanelen en we hebben overal triple HR glas in zitten. Oude balken hebben we hergebruikt door er meubels van de maken. Ook de bedden, bankstellen en de keukens hebben we zelf gemaakt.  Stalen elementen, zoals de stalen constructie en de kozijnen, hebben we gerenoveerd en hergebruikt. Helaas zijn er in de jaren van leegstand ook veel van de originele elementen verloren gegaan.’ Dirkje-Nynke vult aan: ‘Sytske heeft het concept ook in het interieur verder uitgewerkt. Met dat beeld voor ogen hebben we in veel kringlopen in Friesland inkopen gedaan.’  Meer lezen over duurzaamheid? Lees ons kennisdossier duurzaamheid.

Succesfactoren

  • Doe het samen

In Friesland is ‘mienskip’ dan misschien een vanzelfsprekendheid, Johan weet dat het heel bijzonder is en iets om dankbaar voor te zijn. ‘Wij hebben zoveel hulp gehad van zoveel mensen. Ze hielpen met opruimen, bomen rooien, met inkopen, met tips en ideeën. En in de laatste periode hebben veel mensen geholpen bij de schoonmaak. Zoveel mensen staken voor ons de handen uit de mouwen of brachten hun deskundigheid in. We hadden twee boekhouders die ons hielpen met de financiën en ook de notaris dacht heel goed met ons mee.’

  • Een goede notaris is heel belangrijk

De herbestemming van de Suvelfabryk, de verhuur van de directeurswoning en het kaaspakhuis, het aangaan van financiële verplichtingen, de organisatie van het appartementencomplex, het aannemen van personeel…er is veel waar je over na moet denken, wanneer je als twee broers en zakenpartners een complexe herbestemming aangaat. Johan: ‘De notaris dacht goed mee over hoe we alles op papier konden zetten, bijvoorbeeld qua eigendomsverdeling, inkomsten etc. Iemand met verstand van zaken en met oog voor alles wat anders kan lopen dan je hoopt, dat is toch wel belangrijk.’

  • Durf te vragen

Johan weet wat hij niet weet. ‘Als ik iets niet weet, begin ik er niet aan. Dan vraag ik er gewoon iemand voor, die het wel weet.’ Meer lezen over succesfactoren bij het herbestemmen van monumenten? Lees ons gratis whitepaper Succesfactoren: geleerde lessen uit de praktijk.

Aandachtspunten

  • Zit er bovenop
    ‘We hebben binnen een jaar alle bouwactiviteiten afgerond. Dat heeft wel eens wat zweetdruppels gekost hoor. We huurden Doris Ploeg in, die op de aansturing zat. Dat moest ook. Met de partijen waar we veel mee samenwerkten was afspraak altijd afspraak. Maar als mensen wat verder van je afstaan, dan moet je echt wel de vinger aan de pols houden. Ik was zelf ook fulltime op de bouw, zodat het allemaal echt werd zoals we voor ogen hadden.’
  • Heb geduld

‘Natuurlijk gaan er dingen fout bij zo’n groot project. De bouwkosten stegen bijvoorbeeld enorm in de tijd dat wij ermee bezig waren. En soms moet je heel lang wachten: op duidelijkheid, toestemming of een bestelling. Maar dat hoort erbij. Geduld hebben is het enige wat er dan op zit.’

Subsidies

Waddenfonds, LEADER, K(l)eigoed, Streekwurk, Provinsje Fryslân

Impact

De herbestemming van de Suvelfabryk heeft niet alleen gezorgd voor behoud van een beeldbepalend pand in het dorp. Het heeft ook bijgedragen aan de leefbaarheid, werkgelegenheid, ontwikkeling van toerisme en de verbondenheid van de lokale gemeenschap. Al met al een grote maatschappelijke impact dus.

Meer informatie: www.suvelfabryk.nl

Tekst

 Erna Oosterveen 

Fotografie

Mijke Bos

Bouwjaar
1914
Architect (transformatie)
TWA Architecten
Eigenaar
Johan en Minne Dijkstra
Betrokken partijen
Bouma Installatiebedrijf
Dekema Schilders
Visser Dakbedekking & zinkwerk
Voegbedrijf De Jong & v.d. Bij
Germ Wytsma Grondwerk, Riolering, Kraanverhuur
S. v.d. Wielen Schilder- & Stucadoorsbedrijf
Wijma & Koree Metselaars
Gebruiker(s)
Toeristen
Aantal eenheden (kamers/appartementen/werkunits)
13
Monumentnummer
Monumentenstatus: beeldbepalende identiteitsdrager
Google map of Suvelfabryk