Rijksmagazijn, Enkhuizen

Van ‘niets’ iets maken. Dat deden horecaondernemers Hans Lub en Astrid Boekema. Zij transformeerden een magazijn, in 1907 door Rijkswaterstaat gebouwd voor praktische doeleinden in de haven van Enkhuizen, tot een modern en sfeervol eet- en drinklokaal.

Het doet denken aan een ‘tiny house’ - een kleine volwaardige vrijstaande woning met een minimale ecologische voetafdruk - maar dan in de vorm van een horecagelegenheid: eet- en drinklokaal Rijksmagazijn in Enkhuizen. De horecagelegenheid heeft een oppervlakte van slechts 38 vierkante meter, maar kan dankzij een uitbouw en optimale indeling tot wel 60 gasten ontvangen.
Het gebouw is een gemeentelijk monument en valt onder het industrieel erfgoed. In 1907 werd het ontworpen door Victor Jean Pierre de Blocq van Kuffeler in opdracht van Rijkswaterstaat. De laatste jaren werd het gebruikt als opslagruimte voor de gemeentelijke havendienst.
Met de prachtige ligging op de Westfriese Omringdijk, aan alle kanten water en het opstappunt voor veerdiensten op een paar meter afstand, heeft de locatie alle ingrediënten om het te herbestemmen tot een horecagelegenheid. En dat is wat Hans Lub en Astrid Boekema deden. Op Hemelvaartsdag 2019 openden zij het Rijksmagazijn. ‘Zelf noemen we het ‘het panorama van Enkhuizen’’, zegt Boekema, refererend aan het uitzicht over het water.

Succesfactoren en aandachtspunten

Architectonisch ontwerp

Het monument was tot 2019 niet meer dan een rechthoekig bakstenen gebouw. Onopvallend en puur functioneel. De luiken zaten dicht en er was behalve wat in- en uitloop voor opslag, niets te beleven. Met hulp van architectenbureau ‘BREG ontwerp en advies’ werd het simpele rechttoe rechtaan gebouw een locatie met sfeer, ruimte en geborgenheid. ‘De architect heeft de aanbouw niet in het verlengde van de bakstenen muren gemaakt, maar heeft het er ‘gedraaid’ tegenaan gezet’, zegt Boekema. ‘Dat heeft op verschillende manieren een positief effect: het benadrukt het contrast tussen het monument en de nieuwbouw. Bovendien maakt het het terras knusser, omdat gasten in de hoeken kunnen zitten die de bakstenen gevels en de glazen puien van de nieuwbouw met elkaar vormen. En wat ook nog eens mooi meegenomen is: door de gedraaide aanbouw springt de belettering van het Rijksmagazijn direct in het oog als je vanaf het nabijgelegen station deze kant op kijkt.’

Efficiënte benutting ruimte

De weinige ruimte die er is, is uiterst efficiënt benut. ‘Onder de bankjes waar gasten op zitten, ligt voorraad opgeslagen en rond de keuken bewaren we ook goederen in het zicht. Het is immers een magazijn, dus dat mag’, zegt Lub met een knikje naar de zakken dorito’s, flessen wijn en pakken koffiebonen die in rekken rond de keuken zijn uitgestald. Aan de tafeltjes van slechts 50 bij 60 centimeter kunnen in totaal 32 gasten lunchen en dineren en dan is er nog eens voor 10 man plek aan de bar bij de keuken. Met feestjes en partijen gaan de tafels aan de kant en is er plaats voor 50 mensen.

Terug naar tekentafel

Het ontwerp van de buitenzijde van het Rijksmagazijn had meer voeten in de aarde. ‘In het eerste ontwerp was de uitbouw opgehoogd met cortenstaal, waarin alle installaties en het leidingwerk konden worden weggewerkt. Dat idee kwam van erfgoedcommissie MOOI Noord-Holland. Wij vonden het praktisch gezien handig, maar vroegen ons ook af of het niet te veel de aandacht zou afleiden van het monument. De erfgoedcommissie van MOOI Noord-Holland en de welstandscommissie van gemeente Enkhuizen gingen akkoord met de schetsen, maar Vereniging Oud Enkhuizen vond het niet mooi. Dus gingen we terug naar de tekentafel. Alle leidingen en de motoren voor aan- en afvoer van lucht zijn nu verwerkt in de ruimte boven de toiletgroep. Volledig uit het zicht dus. Dat is mooier, want een toevoeging moet het monument versterken en met de opbouw van cortenstaal liepen we het risico dat het het monument zou overschaduwen.’

Geen aansluiting op riolering

Een andere tegenvaller was dat het gebouw niet was aangesloten op de riolering. ‘Wij hadden aangenomen dat er een toilet was. Er stond namelijk een toiletpot in het magazijn en er was een kleine afgesloten ruimte. Een en een is twee, dachten wij’, vertelt Boekema. ‘Maar we hadden het mis.’

Duurzaamheid

In de inrichting van het eet- en drinklokaal hebben de eigenaren zo veel mogelijk materialen hergebruikt. De werkbank van het magazijn is nu de uitgiftebalie van de keuken. De ramen achter de karakteristieke luiken zijn van tochtstrips voorzien, zodat ze zo min mogelijk kou doorlaten. De muren zijn gelaten zoals ze zijn. Die zijn wel geïmpregneerd, om te voorkomen dat er stof of gruis van de muren in het eten terechtkomt.
‘Verder hebben we op het gebied van installatietechniek vloerverwarming, een warmtepomp en een warmte-terug-win-unit. En in plaats van op gas, koken we op een inductiekookplaat’, zegt Lub.
‘De uitbouw is voorzien van glas met HR++waarde. Dat isoleert twee keer meer dan normaal dubbel glas. Voor de dakisolatie is eerst de originele dakbedekking – een laag kiezelstenen – verwijderd. Daarna is isolatie aangebracht en vervolgens zijn de kiezelstenen weer teruggeplaatst’, zegt Lub. ‘En waar we ook blij mee zijn’, zegt Boekema, ‘is de energiezuinige inductie-afzuigkap.’

Rol in omgeving

De restauratie en herbestemming hebben het monument in de schijnwerpers gezet. ‘Het gebouw is me voordat er horeca in kwam nooit opgevallen’, zegt Elke van Wees, medewerker bediening in het Rijksmagazijn. Arenda Breevaart, vaste gast in het eet- en drinklokaal, beaamt dat het gebouw alles behalve in het oog sprong. ‘Ik heb jaren een hond gehad en daarmee liep ik geregeld over deze dijk, langs het magazijn, naar de vuurtoren eventjes verderop. Maar dit gebouw heb ik nooit bewust gezien. Bijzonder dat Hans en Astrid dat dan wel opmerken hè, en er dan zelfs een horecazaak van weten te maken.’
De herbestemming van dit monument tot horecagelegenheid past precies binnen de plannen van de gemeente Enkhuizen. ‘Het beleid van de gemeente richt zich op concentratie van horeca rond de havens. Bovendien wil de gemeente monumenten in stand houden. Enkhuizen staat in de top drie van Nederland, wat betreft het aantal monumenten per vierkante meter. Zelf zitten we ook in een denktank van de gemeente, voor het behoud van monumenten’, zegt Boekema. ‘We hadden – en hebben nog steeds - al een horecazaak in een rijksmonument in de binnenstad, ‘Onder de wester’. Met het Rijksmagazijn maken we opnieuw een monument toegankelijk voor het publiek.’

Financiering

De financiering voor de aankoop van het monument en de bijbehorende grond, de restauratie en de herbestemming, is verstrekt door onder meer Nationaal Restauratiefonds en provincie Noord-Holland. ‘We hadden de lening bij een reguliere bank deels rond, toen we hoorden dat er ook leningen speciaal voor monumenteigenaren zijn’, zegt Boekema. ‘Zo kwamen we terecht bij de provincie Noord-Holland, die ons de Noord-Hollandse Monumenten-hypotheek verstrekte, een laagrentende lening voor onze herbestemming en werkzaamheden voor verduurzaming en restauratie. Via hen kwamen we in contact met Nationaal Restauratiefonds, waar we een Monumenten-hypotheek kregen, die is bedoeld voor financiering van de restauratie, maar ook als aanvullende- of aankoopfinanciering. Daarnaast hebben we eigen vermogen ingebracht en is er een particuliere co-financier.’

‘In de samenwerking tussen Nationaal Restauratiefonds, de provincie en de eigenaren komen ambities samen’, zegt Bernard Brons van het Restauratiefonds. ‘Wij zetten in op springlevende monumenten en die levendigheid ontstaat alleen als een monument wordt gebruikt. Het magazijn herbergt de historie van onder meer de Zuiderzee. Het magazijn is nu geen oud gebouwtje meer, maar een vernieuwende horecagelegenheid die een verhaal vertelt.’
Enkhuizenaar Henk Overbeek (83), die zijn hele carrière op het water heeft gezeten en talloze keren in de Enkhuizer haven aanmeerde, geniet met volle teugen van zijn bezoekjes aan het monument. ‘Het Rijksmagazijn is echt een vondst. Ik kom hier vaak om lekker over het water uit te kijken. Ik zie boten aanmeren waarop ik vroeger zelf heb gevaren en kom oude bekenden uit de haven tegen die hier ook een kop koffie komen drinken. Hier voel ik me thuis.’

Contact en links

T: 0228 745 229
M: info@rijksmagazijn.nl
W: www.rijksmagazijn.nl

Fotograaf: Bas Gijselhart | BASEPHOTOGRAPHY
Tekst: Mirjam van Huet, MCM tekst