Adres

Romkeslaan 11-73 8933 AR Leeuwarden Nederland

Monumentstatus
Rijksmonument
Transformatiejaar
2011
Oude functie
IJzerhandel
Pakhuis
Nieuwe functie
Bedrijfsruimten
Wonen

De renovatie en herbestemming van het pakhuis Hartelust is de afronding geweest van de verbetering van het gebied Tulpenberg in Leeuwarden. Het rijksmonument is nieuw leven ingeblazen door er appartementen en commerciële ruimten te realiseren. Ten behoeve van het nieuwe gebruik is een inpandige nieuwbouw gerealiseerd en tegelijkertijd is er veel recht gedaan aan de structuur van het oorspronkelijke gebouw.

Opgave

Veel pakhuizen in Leeuwarden zijn in de afgelopen eeuw verloren gegaan, slechts enkele kregen een nieuwe bestemming. Het besef dat zulke bouwwerken in het stadsgezicht bewaard moesten blijven is doorgebroken. Ook werd wonen in dergelijke utiliteitsgebouwen populair. Pakhuis Hartelust is aangewezen als rijksmonument in 2001.

Pakhuis Hartelust is gelegen in het gebied Tulpenburg, aan de zuidelijke grens van de binnenstad van Leeuwarden. In de afgelopen jaren is fors geïnvesteerd in het verbeteren van het gebied. Door restauratie en herbestemming van het pakhuis kon de verbetering van het gebied worden afgerond. Voor het gebied en de stad was dit een enorme opsteker omdat gedurende lange tijd geen enkele ontwikkelaar het project rond kon krijgen. Een functie die voor voldoende breed financieel draagvlak kon zorgen bleek een lastige zoektocht.

Hartelust was gebouwd met als bestemming ‘ijzermagazijnen’, maar door veranderingen in de manier van voorraadbeheer raakte het gebouw overbodig. Sinds de jaren ‘90 gebruikte Emmaus het pakhuis als opslagruimte en distributiecentrum. De stichting Emmaus verzamelt tweedehands goederen. De opbrengsten van de verkoop gebruikt de stichting om goede doelen in het voormalige Oostblok te ondersteunen. Het ontbrak deze gebruiker aan middelen om het pand te kunnen onderhouden waardoor de technische staat slecht was. Vanaf het moment dat de gebruiker vertrok in 2003, de stichting vond een betere locatie, heeft het pakhuis leeg gestaan. De opgave was het rijksmonumentale pakhuis Hartelust nieuw leven in te blazen.

Aanpak

Het casco van het gebouw was in een zeer slechte staat en het ombouwen naar appartementen vroeg een forse investering. Het plan voor de herbestemming bestond al drie jaar maar na de aankoop van het pand was het wachten op de monumentensubsidie.

Het pakhuis is een rijksmonument en dus werd over de aanpassingen overlegd met onder andere Monumentenzorg.

De appartementen zijn turn-key opgeleverd. Dat is esthetisch aantrekkelijk en daarnaast heeft een koper geen apart bouwdepot af hoeven sluiten.

Ontwerp

Hoofdvorm & interieur

Het exterieur is geheel gerestaureerd. De appartementen en commerciële ruimten zijn gerealiseerd in de voormalige opslagloodsen en in een inpandige nieuwbouw. De nieuwbouw is gerealiseerd op de plaats van een drie verdiepingen hoge stelling. De nieuwe wanden in het gebouw zijn voorzien van een naturel gekleurde houtwolcementplaat die afwijkt van de oude wanden, maar qua kleur aansluit op het oude metselwerk en tevens zorgt voor geluiddemping.

Na de bouw waren er verdiepingsvloeren aangebracht waardoor de benedenlagen geen daglicht kregen. Die vloeren zijn verwijderd. De oude vide-structuur is daardoor opnieuw zichtbaar gemaakt. De originele gaanderijen zijn gebruikt voor de ontsluiting van de woningen, daartoe moesten de galerijen verbreed worden en van een goede valbeveiliging worden voorzien.

Er is een nieuw trappenhuis met een lift gerealiseerd en aan de achterzijde van het pand vinden de bewoners een eigen parkeergelegenheid.

Programma

Het gebouw telt 28 appartementen en drie commerciële ruimtes. De appartementen hebben oppervlaktes van 60 tot 90m² en zijn geschikt voor een- en tweepersoonshuishoudens, relatief goedkoop, aan de rand van de binnenstad en vlakbij het station.
Er is een gemeenschappelijke ruimte van 30m² die de bewoners kunnen gebruiken voor een vergadering, een workshop of als overnachtingsruimte voor familie van ver. Een andere gemeenschappelijke ruimte is de wasruimte.

Daglichttoetreding

In deels blinde gevels moesten concessies worden gedaan aan het monumentale beeld; ramen en balkons zijn aangebracht. Daarbij is gekozen voor nieuwe kozijnen vlak op de gevel, terwijl de bestaande kozijnen een relatief diepe negge hebben.

Isoleren/ energieverbruik

Het is een energiezuinig project doordat de onverwarmde binnenruimte functioneert als warmte- en koudebuffer. De houten kozijnen zijn vernieuwd en van HR++ glas voorzien. Ook zijn alle woningen voorzien van een eigen cv-installatie en een ventilatiesysteem met warmteterugwinning. De appartementen voldoen daardoor aan de nieuwbouwnormen.

Constructie

Bouwtechnisch verkeerde het pand in erg slechte staat. Tijdens de verbouwing was het zelfs nodig het gebouw deels van een stalen korset te voorzien om instorten te voorkomen: roestende ijzerconstructies dreigden gevels uit elkaar te drukken.

Financiering

Hartelust had als pakhuis nagenoeg geen economische waarde meer. De bouwkosten voor het project bedroegen 4,7 miljoen euro. De financiering is rondgekomen door een subsidie van 900.000 euro van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het rijksmonument gaat de toekomst in met een gezonde exploitatie en vertegenwoordigt nu een waarde van ongeveer vijf miljoen euro.

Succesfactoren

Al voor de oplevering in maart 2011 waren alle appartementen verkocht en de commerciële ruimtes verhuurd. Dit is mede te danken aan de proefwoningen in drie interieurthema’s (industrial, city en natural), een interactieve website (zie ‘meer informatie’) en een moodboard met kleuren. De interactieve website heeft mogelijk gemaakt dat belangstellenden een plattegrond, de keuken en het interieurthema konden kiezen om een beeld te krijgen van de mogelijkheden.

Meer informatie

Dit project is een inzending van De Gulden Feniks, de enige prijs die zich exclusief richt op het hergebruik van de bestaande gebouwde voorraad. De onafhankelijke stichting Nationaal Renovatie Platform (NRP) looft deze prestigieuze prijs ieder jaar uit voor de beste renovatie- en transformatieprojecten van Nederland. De Gulden Feniks wordt uitgereikt in de categorieën Renovatie, Transformatie en Gebiedstransformatie. Kijk voor meer informatie op www.guldenfeniks.nl en www.nrp.nl

Bouwjaar
1906
Architect (origineel)
Z.S. Feddema
Architect (transformatie)
Jelle de Jong architekten
Eigenaar
LontPlan
Betrokken partijen
Bouwbedrijf Lont
VVE pakhuis Hartelust
Gemeente Leeuwarden, Monumentenzorg
Organisatie
NPH
Monumentnummer
519763
Google map of Pakhuis Hartelust, Leeuwarden