Medisch Centrum, Schoonebeek

Adres

De Mente 2 7761 BJ Schoonebeek Nederland

Monumentstatus

Provinciaal monument

Transformatiejaar

2020

Oude functie

Kerk

Nieuwe functie

Gezondheidscentrum

Een gezondheidscentrum in het Drentse dorp Schoonebeek. Een plek waar fysio, apotheek, huisarts en andere medische disciplines met elkaar samenwerken en waar de sfeer zo vertrouwd is dat dorpsbewoners er spontaan een kopje koffie blijven drinken. Dat was de droom van Aziz Al Cheikh, huisarts. In de sobere Mentekerk, een provinciaal monument uit 1959, komt zijn droom uit.

‘In eerste instantie viel ik voor de locatie, de ruimte en de mogelijkheden van het gebouw’, zegt Al Cheikh. ‘Hier kon ik doen waar ik van droomde. Schoonebeek heeft 3.825 inwoners, waarvan 900 mensen boven de 65 jaar zijn. Die mensen hebben zorg nodig en wat mij betreft zo dicht mogelijk bij huis. Ze moeten niet afhankelijk zijn voor voorzieningen in de stad, Emmen of Harderberg in dit geval.’ Los van de praktische voordelen van het gebouw, was voor de huisarts ook de rol die het monument in de maatschappij innam van waarde. ‘Het idee dat dit jarenlang als kerk is gebruikt, is ook mooi’, zegt hij.

Al Cheikh is moslim en zijn rechterhand Sjaak Schoo Katholiek. Maar één overtuiging overheerst: ‘Er is maar één God en die zit in jezelf’, vinden zij beiden. ‘Met dat idee is de kerk ons in 2018 ook gegund door het kerkbestuur’, zegt Schoo, die binnen de praktijk verantwoordelijk is voor het ondernemerschap en het regelwerk. ‘Het mooie is, nu is opnieuw iedereen welkom in de kerk. Net als toen hier nog diensten werden gehouden.’

Nieuwe indeling
Tussen het orgel en de preekstoel bevinden zich nu vier spreekkamers, een behandelruimte, de receptie, een uitgifteloket voor medicijnen, kantoren en ten slotte trainings- en behandelruimtes voor fysiotherapie. Het midden van de kerk is van voor naar achter volledig ingericht als wachtkamer. Wie wacht op zijn afspraak, neemt plaats aan de koffietafel of op een van de houten banken, een historische knipoog naar de voormalige kerkbanken. Zo bevat het monument meerdere details die een glimlach teweegbrengen. Onder het orgel zit bijvoorbeeld een luikje met daarop het woord ‘urinekast’. Wie had een aantal jaren daarvoor gedacht dat urine die om medische redenen moet worden onderzocht, naar de kerk in Schoonebeek moest worden gebracht?

Aanpassingen
Om van de kerk een medisch centrum te maken, zijn meerdere aanpassingen gedaan. In de kerk zijn ruimtes gebouwd, denk aan de spreek- en behandelkamers. Daar bovenop zit een verdieping, die grotendeels wordt benut door de fysiotherapiepraktijk. En er zijn toiletten en een douche gekomen. Dat laatste is nodig voor bijvoorbeeld het acuut met lauw water behandelen van brandwonden. Verder zijn vanwege de privacy zwaardere deuren geplaatst en is er een dikke laag geluidsisolatie tussen de begane grond en de verdieping aangebracht. De kerk had oorspronkelijk weinig lichtinval. Daarom zijn in het dakramen aangebracht.

SUCCESFACTOREN EN AANDACHTSPUNTEN

Boomwortels in de riolering
‘Het gebouw stond er nog goed bij’, zegt Schoo. ‘We moeste het laten strippen en daarmee was het bouwklaar. Maar er kwam een verrassing om de hoek kijken. De toiletten spoelden niet meer door. Bleek dat er boomwortels door de rioleringsbuizen waren gegroeid. Dat is tegenwoordig niet mogelijk, maar deze riolering bleek nog te zijn gemaakt van ouderwetse gresbuis. Een klei-achtig roodbruin materiaal, geglazuurd aan de buitenkant. Bij iedere verbinding van het ene stuk buis naar het volgende, was er minimale speling. Daar zijn wortels doorheen gegroeid. Dat was een tegenvaller. We hebben het vervangen door pvc.’

Commissie duurde lang
‘Weet waar je aan begint als je een monument koopt’, zegt Al Cheikh met een lach. ‘Laat je goed informeren over het tijdspad. Je moet namelijk voor de monumentencommissie komen met je plan. Wij hadden ons plan in samenwerking met de plaatselijke architect gemaakt. Wij wilden zo veel mogelijk vierkante meters benutten, maar de commissie wilde het kerkelijke karakter overeind houden. De commissie gaf feedback, op basis daarvan pasten we het plan aan en dan presenteerden we het opnieuw. We zijn er zeven keer geweest voor het rond was en de commissieleden kwamen maar eens per maand bij elkaar. Dan ben je dus meteen zeven maanden verder.’

Compleet complex
Behalve de kerk zelf, kocht Al Cheikh ook de bijbehorende consistorie, bungalow en jeugdgebouw. De herbestemming van de kerk naar medisch centrum had prioriteit. Nu dat klaar is, start de huisarts samen met zijn rechterhand Schoo met de invulling van de andere drie gebouwen op het complex. In de consistorie komt een ruimte voor medische nascholing en overleg met diverse medische disciplines in de regio. De bungalow, waar voorheen de dominee woonde, wordt de woning voor Al Cheikh zelf. En in het jeugdgebouw komt een centrum voor kortdurende opname. ‘Voor mensen die te goed zijn om in het ziekenhuis te liggen, maar nog wel zorg nodig hebben. Bijvoorbeeld na het breken van een heup. Plekken voor dergelijke opvang zijn schaars in Drenthe’, vertelt de huisarts.

Hulp bij het plan
‘Om financiering aan te vragen, hadden we een ondernemersplan nodig’, zegt Schoo. ‘Dat heb ik gebaseerd op het praktijkplan, dat we eerder al eens hadden gemaakt ten behoeve van de praktijkcertificering. Dat was dus niet puur gericht op de exploitatie van dit pand. Van provincie Drenthe kregen we toen subsidie, in de vorm van een adviseur die voor ons een goed ondernemersplan kon maken. Een plan waarmee we konden laten zien hoe we met onze invulling het monument zichzelf konden laten bedruipen. Cecile ten Kate heeft ons fantastisch geholpen. Ook zijn we in die periode huurovereenkomsten met bijvoorbeeld de fysio aangegaan. Met als resultaat een - ook financieel - goed onderbouwd plan.’

FINANCIERING

De financiering voor de aankoop, herbestemming, restauratie en verduurzaming van het monument heeft meerdere bronnen. ‘Mijn praktijk was altijd apotheekhoudend, maar de laatste jaren is er op initiatief van huisartsen een organisatie die apotheken overneemt. We hebben besloten om ook onze apotheek over te laten nemen. Het geld dat daaruit voortkwam, gaf ruimte voor dit plan’, zegt de huisarts. ‘Overigens hebben we nu gewoon een apotheek in de kerk. We verhuren de ruimte waar de uitgifteautomaat voor medicatie staat en we krijgen een vergoeding voor de diensten die wij als praktijk doen voor de apotheek, zoals het voeren van uitgiftegesprekken.’

Daarnaast is financiering uit het Drents Monumentenfonds en via de Monumentenhypotheek ingezet. ‘De financiële onderbouwing die Ten Kate had gemaakt voor dit project, was essentieel’, zegt Grietje Hofstede, accountmanager bij het Restauratiefonds. ‘Zonder een duidelijk plan voor de exploitatie, met berekeningen die de haalbaarheid van het plan en de betaalbaarheid van de financiering onderbouwen, hadden we geen financiering kunnen verstrekken.’

Het Restauratiefonds heeft zelfs verhoudingsgewijs meer gefinancierd dan normaal. ‘Normaal financieren we tot 75 procent van de getaxeerde waarde, maar hier zijn we tot 85 procent gegaan’, zegt Hofstede. ‘Daar hebben we voor gekozen vanwege het maatschappelijk belang van het medisch centrum en natuurlijk om het monument in stand te houden. Daarom steken we onze nek uit voor dit plan. Daar staat tegenover dat de eigenaar de eerste jaren versneld aflost.’

DUURZAAMHEID

Bij een solide en toekomstbestendig exploitatieplan horen ook duurzaamheidsmaatregelen. ‘Het verlengt de levensduur en het vergroot de kwaliteit van het gebouw’, zegt Schoo. ‘We hebben gekozen voor de meest energiezuinige installatieoplossing: vloerverwarming met een hoogrendementsketel. Die zorgt voor een constante aangename temperatuur. Willen we bijverwarmen, dan is er nog een aparte ketel die is aangesloten op de radiatoren. Het luchtbehandelingsysteem haalt verse lucht van buiten naar binnen.’ Er is ook al nagedacht over verdere verduurzaming in de toekomst: ‘Alle installaties kunnen qua energietoevoer ook worden gekoppeld aan zonnepanelen.’

Zoals in vrijwel ieder monumentaal gebouw, moest ook een oplossing worden gevonden voor het beperken van koudeval bij de ramen. In plaats van de klassieke oplossing, voorzetramen, koos Al Cheikh voor glazen schuifdeuren. Compleet met een sleuteltje. Het geheel doet aan als vitrinekastjes en zo worden ze ook benut. Tussen de ramen met gravures uit 1959 en de gloednieuwe glazen deurtjes staan herinneringen en foto’s uit voorbije tijden.