Liever in Lierop

Ook jongvolwassenen met een beperking willen op enig moment graag de deur uit. Hun ouders beginnen vaak al vroeg met de zoektocht naar een geschikte plek voor hun kind. In de omgeving waar ze geworteld zijn, kleinschalig, met meer regie over de zorg. Dat wensenlijstje had Sandra de Vreede ook voor haar zoon. Samen met een aantal andere ouders bekeek ze verschillende locaties en kwam uiteindelijk dichtbij huis uit. Het werd de rijksmonumentale boerderij van de familie Raaijmakers, net buiten Lierop. Dit is een langgevelboerderij uit 1920, met prachtige monumentale details.

In 2018 begonnen de eerste oriënterende gesprekken. Sandra de Vreede, voorzitter van de stichting Liever in Lierop, vertelt: ‘Natuurlijk gingen we eerst bij de gemeente langs, met de vraag of er bijvoorbeeld dakramen geplaatst mochten worden. Daar kregen we het advies dat we beter een ander pand konden gaan zoeken, want dit kon nog weleens heel ingewikkeld worden. Maar omdat ingewikkeld lang niet hetzelfde is als onmogelijk, gingen we met onze vragen naar het Monumentenhuis Brabant, waarin ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Provincie vertegenwoordigd zijn. Daar vonden ze dat ik nogal een volle wensenlijst had. En de verduurzaming, die wij van meet af aan voor ogen hadden, vonden zij een forse opgave.’ Wel kregen de initiatiefnemers het advies om naar Pedro Schamp te gaan, een bouwkundige met verstand van en passie voor historische boerderijen. Een bevriende aannemer maakte voor de stichting een kostenraming.  

Gaandeweg werden de betrokken partijen steeds enthousiaster. ‘In 2019 kochten we het pand. Dat was nog voor we de vergunningen rond hadden, maar we moesten de sprong wagen, vonden we. De aangesloten ouders en een maatschappelijk investeerder hebben het geld bijeengebracht dat nodig was voor de aankoop. En we hadden een aannemer die in de maatschappelijke herbestemming van onze boerderij meer zag dan alleen het volgende bouwproject.’ Door een bezwaarprocedure kon de bouw pas in 2023 van start gaan. In de zomer van 2024 werd het geheel opgeleverd. Voor bewoners met een behoorlijke mate van praktische zelfstandigheid zijn er 5 studio’s die een voordeur naar het erf hebben, de overige 7 studio’s hebben hun deur inpandig, met een eenvoudige toegang tot de slaapwacht.  

Lees ook onze whitepaper De zes stappen van het herbestemmingsonderzoek, een gids voor het onderzoek van uw herbestemming.

FINANCIERING 

Het was een puzzel om de financiering rond te krijgen. Dat had ook te maken met een bezwaarmaker die doorprocedeerde tot aan de Raad van State. Daardoor klopte het oorspronkelijke financiële plaatje van 2019, het moment van aankoop, in 2023 niet meer. De bouwkosten en de hypotheekrente waren ondertussen flink gestegen. Dat leidde ertoe dat een paar ouders zich terugtrokken uit het project. Sandra de Vreede vertelt:  

‘Op zo’n moment heb je twee keuzes. Of opgeven, of een mix van oplossingen bedenken waarmee het wel zou kunnen.’  

En zo ging het.

Aanpassingen  

‘We gingen met de aannemer in gesprek, die was bereid om genoegen te nemen met een kleinere winstmarge. We vonden samen nog wat kleine bouwbesparingen en we maakten afspraken over onderdelen die wij als ouders zelf konden doen. We besloten ook de post ‘inrichting’ te schrappen. Ons idee was om dit op te lossen met tweedehandsmeubels. Uiteindelijk heeft een weldoener ons alle meubels voor de gezamenlijke ruimten geschonken.’ 

‘Op het gebied van duurzaamheid en geluidsbeperking deden we geen concessies. Wel hebben we de ouderbijdrage iets verhoogd. Dat mocht niet betekenen dat kinderen van mindervermogende ouders uitgesloten werden. In die gevallen zouden we regionale armoedefondsen om hulp kunnen vragen.’  

De post ‘fondsenwerving’ werd drastisch verhoogd. ‘We moesten ons nog meer gaan inspannen om geld bij elkaar te krijgen via vermogensfondsen, publieksacties, sponsoren en donateurs. Zo gingen we op zoek naar particulieren die graag iets goeds wilden doen met hun geld. Via via kwamen we terecht bij mensen die we helemaal niet kenden, maar die ons een grote lening wilden verstrekken tegen een relatief lage rente.’   

Uiteraard leverde ook het Restauratiefonds een flink aandeel in de financiële opgave met een laagrentende Duurzame Monumentenplus Lening en de Restauratiefonds hypotheek. Het Boerderijenfonds verstrekte een subsidie.  

VERDUURZAMING EN CIRCULARITEIT

Van meet af aan was duurzaamheid een thema voor de initiatiefnemers. ‘Natuurlijk is dat om de kosten in de toekomst beheersbaar te houden, maar we doen dit vooral vanuit de overtuiging dat we veel harder moeten werken om klimaatverandering tegen te gaan. Wij vroegen de Groene Grachten om een plan voor de verduurzaming te maken, zij waren gedurende het hele project bereid vragen op het gebied bouwfysica te beantwoorden. Dat heeft ervoor gezorgd dat we nu met ons rijksmonument minimaal op energielabel A zitten,’ zegt Sandra de Vreede.  

Het hele monument is van het gas af, verwarmd wordt er met aardwarmte. De elektriciteit komt van 109 zonnepanelen, die geplaatst zijn op de daken aan de achterzijde van het hoofdgebouw, het bijgebouw en het ‘kippenhok’. Deze panelen zijn vanaf de weg niet te zien.  

Voor de ventilatie en verwarming is een modern Climarad systeem geplaatst. Dit is een decentrale laagtemperatuurverwarming die warme (en ’s zomers koude) lucht in de ruimte blaast. Elke ruimte heeft een eigen unit, met nauwelijks zichtbare in- en uitlaatopeningen naar buiten, ter grootte van een baksteen.  

‘Het is een super duurzaam systeem door de warmteterugwinning van de afvoerlucht, maar vooral doordat het CO2 gestuurd is: zolang er niemand in de ruimte is, wordt er minimaal geventileerd.’ 

De voorzetwanden en -ramen dienen een driedubbel doel: de monumentale gevels en karakteristieke ramen zijn ongewijzigd gebleven, er is een enorme geluidsreductie van de weg die dicht langs de boerderij loopt en het is natuurlijk energiebesparend. ‘Voor de isolatie van het dak en de verdiepingsvloeren is cellulose ingeblazen. Het was helaas financieel niet haalbaar om meer van dit soort duurzame materialen toe te passen,’ zegt Sandra de Vreede. ‘Om die reden hebben we ook geen grijswatersysteem, dat hadden we graag gewild, maar dat verdien je nooit terug. Om toch water te besparen, benutten we de bestaande putten voor het sproeien van de tuin.’  

SUCCESFACTOREN EN AANDACHTSPUNTEN  

• Geef niet op en steek persoonlijk je nek uit  

De initiatiefnemers in Lierop kregen met een bezwaarmaker te maken die doorprocedeerde tot aan de Raad van State. Dat heeft veel tijd en geld gekost. In deze fase, wanneer het project voor anderen nog een luchtkasteel is, is een flinke dosis volharding en lef nodig. Vertrouwen moet je verdienen, ook bij overheden, instanties en geldverstrekkers. Geloofwaardige adviseurs aan je binden, persoonlijk je nek uitsteken en je woord houden zijn vooral in deze fase cruciaal. Uitzoekwerk, regelwerk en communicatie kosten veel tijd. Zodra de bouw begint en het project voor iedereen zichtbaar wordt, wordt het makkelijker om mensen en bedrijven mee te krijgen.  

• Bind betrokken en geloofwaardige adviseurs aan je project 

De Stichting Liever in Lierop vroeg een directeur van een woningbouwcorporatie, die ervaring had met het bouwen van ouderinitiatieven, om advies. ‘Hij ging net met pensioen en is toen onbezoldigd onze bouwbegeleider geworden. Hij is tot op de dag van vandaag goud waard voor ons project. Het is belangrijk dat er iemand met verstand van bouwen gesprekspartner is voor de aannemer. Dit heeft ervoor gezorgd dat het bouwbudget niet is overschreden.’ 

Onlangs heeft de stichting ook een vrijwillige financieel adviseur aan zich weten te binden.  ‘Die persoon staat onafhankelijk tussen ons als stichting en onze maatschappelijk leningverstrekkers in. Dat vinden wij belangrijk voor transparantie en vertrouwen. Verder hebben in ons geval ook onbezoldigd adviseurs op het gebied van zorg en teamvorming enorm geholpen.’ 

• Maar blijf wel zelf het overzicht houden 

Laat je heel goed informeren door je adviseurs, die experts zijn op een bepaald gebied, maar maak zelf als initiatiefnemers beslissingen waarin ook je visie, kosten, de monumentale uitstraling, imago/relaties en regelgeving meewegen. 

• Bedenk altijd een plan B en C, maar houd je visie overeind 

Zijn zonnepanelen op het dak van een monument toegestaan? De monumentencommissie legde de beslissing bij de gemeente en vice versa. De initiatiefnemers hadden alternatieven. Plan B betekende het plaatsen van de panelen op de parkeerplaats. Plan C zou zijn aanhaken bij een lokaal zonnepark. Maar zelf een goede onderbouwing van plan A met valide argumenten aanleveren hielp de twijfelende overheden over de streep. 

• Wees een bevlogen ambassadeur van je project en durf te vragen 

Alle ouders schakelden mensen uit hun netwerk in om op alle mogelijke manieren mee te helpen. En Lierop is een dorp met een grote maatschappelijke betrokkenheid. Veel mensen hebben geholpen met vriendendiensten en donaties.  Bedrijven gaven diensten, producten en kortingen, maar je moet wel durven vragen om deze hulp. Maak ook gebruik van NL Doet en denk ook aan MVO dagen voor lokale bedrijven.  

Link en Contact

www.lieverinlierop.nl  

info@lieverinlierop.nl

Tekst: Erna Oosterveen
Fotografie: Legra, creatieve studio voor branding & design

Vind de juiste specialist voor uw monument in de SpecialistenWijzer op Monumenten.nl, met expertise in onderhoud, restauratie en verduurzaming. Voor elke klus een geschikte specialist met kennis van en hart voor monumenten. 

Laat u inspireren door herbestemd agrarisch erfgoed en ontdek de unieke schoonheid. Met meer dan 30 projecten, verspreid door heel Nederland, laten wij u zien wat mogelijk is bij het herbestemmen van een agrarisch monument. Raak geïnspireerd!