Librije's Hotel & Librije's Zusje, Zwolle

De rijksmonumentale gevangenis op één van de bastions van het Noordereiland van Zwolle is herbestemd tot hotel-restaurant. Initiatiefnemers en exploitanten zijn Jonnie en Therèse Boer, ook eigenaars van restaurant De Librije op loopafstand van de voormalige gevangenis. De Welstands- en Monumentencommissie is enthousiast over de wijze waarop restauratie-architect Maarten Fritz het Spinhuis heeft omgetoverd.

Opgave

Op één van de bastions van het Noordereiland van Zwolle is in 1739 de gevangenis, ook wel bekend als 't Spinhuis, gebouwd. Veranderende inzichten hebben ervoor gezorgd dat 't Spinhuis twee grote verbouwingen heeft ondergaan. Tijdens de eerste verbouwing in 1823 er grotere ruimten gerealiseerd om de gevangenen tijdens hun straf aan het werk te kunnen zetten. In de periode 1863-1877 is de gevangenis geschikt gemaakt om gevangenen individueel op te kunnen sluiten. Ook zijn er tijdens deze verbouwing recreatieruimten (sport, televisie, kerk) gerealiseerd.

Vanaf 1997 is het pand tijdelijk gebruikt om uitgeprocedeerde asielzoekers met een strafblad op te sluiten. Een aantal sanitaire voorzieningen zijn daarvoor aangepast. 

Aanpak

Jonnie en Therèse Boer zijn sinds 1993 eigenaars van restaurant De Librije, gevestigd in de voormalige bibliotheek van een 16e eeuws kloostercomplex in Zwolle. In 2001 begonnen zij met plannen voor de uitbouw van De Librije. Door alle bezwaren ging dat niet door. Wel kwam de gemeente met de vraag of zij iets zagen in de gevangenis, op loopafstand van De Librije. Het monumentale pand werd door de Rijksgebouwendienst verkocht aan de gemeente Zwolle en door de wethouder met één krabbel weer doorverkocht aan Jonnie en Therèse Boer op 2 maart 2006. De Rijksgebouwendienst mag het monument niet rechtstreeks verkopen aan de familie Boer, waardoor de gemeente Zwolle optreedde als ‘tussenpersoon’. De langgekoesterde wens van Jonnie en Therèse Boer, een eigen hotel, kon zo bewaarheid worden. De nieuwe eigenaars zien dat het verschil tussen een gevangenis en een hotel eigenlijk niet zo groot is. In een periode van ruim vijf jaar zijn de plannen gemaakt en is er verbouwd en gerestaureerd.

Ontwerp

De restauratie en verbouwing door Architectenbureau Fritz is uitgevoerd onder strikt toezicht van Monumentenzorg. Het aanzicht mocht niet veranderen en karakteristieken moesten behouden blijven.

Hoofdvorm & interieur

Het gebouw heeft een vierkant plattegrond van ongeveer 30x30 meter. Het beschikbare bastion gaf beperkingen waardoor het gebouw deze vierkante vorm kreeg. Daarnaast creëerde de vorm overzicht. De cellen zijn geconcentreerd op de open binnenplaats zodat het luchten van de gevangenen direct uit de cellen op de binnenplaats georganiseerd kon worden. 

In de kelder van zo’n 300m² is de wijnopslag en kookschool gerealiseerd. De voormalige gevangeniskeuken biedt nu plaats aan Librije’s Atelier. Op de begane grond is het restaurant gelegen, daarboven het hotel. Om royale suites te kunnen realiseren moesten een aantal binnenmuren sneuvelen. De begane grond laat aparte ingangen zien voor het hotel (de huidige entree) en de twee restaurantzalen (nieuw, aan de zijkant).

Aan de behandeling van het schilderwerk en het muurwerk is veel aandacht besteed. Van de bewaarders kregen de gevangenen in het verleden de opdracht om de boel te schilderen met allerlei resten verf die bij elkaar werden gegooid. In het interieur van het hotel zijn deze kleuren nog terug te vinden.

Programma

De rijksmonumentale voormalige gevangenis functioneert sinds 2008 als Librije's Hotel met twintig luxe kamers, Librije's Zusje: een restaurant en Librije's Atelier: een kookschool. Naast het nieuwe programma is er ook een wijnkelder en een terras gerealiseerd.

Daglichttoetreding

De kozijnen op de verdieping zijn zo hoog geplaatst dat de gevangenen van binnenuit niet op de binnenplaats konden kijken. De suites op de eerste etage zijn daarom voorzien van een extra raam op ooghoogte zonder tralies.

Veiligheid

Alle oude celdeuren draaien de gang op waardoor er een blokkade van de vluchtweg ontstond. Dit is opgelost door binnen de cellenzone een tweede 'gangzone' aan te brengen. De oude celdeur staat gewoon open, een tweede deur is de werkelijke toegang tot de hotelkamer.

Erf

Het gebouw heeft een binnenplaats waar vroeger de gevangenen werden gelucht. Nu kan men er borrelen en eten, en groeien er druiven en olijvenbomen. De binnenplaats kan geheel overkapt worden.

Succesfactoren

'Zorgvuldig en volledig uitgewerkt.' De Welstands- en Monumentencommissie is enthousiast over de wijze waarop restauratie-architect Maarten Fritz het Spinhuis als voormalige gevangenis omtovert tot restaurant, hotel en kookschool voor Jonnie en Thérèse Boer (Van Drielen in de Stentor, 22 december 2006).

Meer informatie

• 'Een gevangenis als hotel en restaurant: het nieuwste plan van topkok Jonnie Boer', artikel in Trouw, Onno Havermans, 11 juni 2005.
• 'Jonnie Boer koopt oude gevangenis', artikel op MissetHoreca, Richard Kok, 3 maart 2006.
• 'Librije hotel is race tegen de klok', artikel op MissetHoreca, Richard Kok, 20 mei 2008.
• Informatieblad 'Het Spinhuis in Zwolle', monumentenzorg en archeologie, september 2006.
• Website van de Librije.