Het Oude Kantongerecht, Apeldoorn

De Woonmensen bracht het laagste bod uit op het pand dat tot 2003 voor rechtspraak is gebruikt, maar kwam met het mooiste plan. In 2007 is het pand gerestaureerd en gemoderniseerd. Het Oude Kantongerecht functioneert nu als restaurant annex lunchroom waarin gehandicapten van instelling De Passerel werken en wonen. Op de verdieping zijn negen kamers voor licht-verstandelijk gehandicapten gerealiseerd.

Opgave

Het Oude Kantongerecht tegenover het Apeldoornse marktplein is vrijgekomen nadat het Apeldoornse kantongerecht is verhuisd naar het voormalige Welkooppand verderop in de Stationsstraat. Tot april 2003 is het gebouw nog voor de kantonrechtspraak gebruikt. De gemeente kocht het pand om het niet ten prooi te laten vallen aan een in haar ogen verkeerde bestemming. De Woonmensen, een wooncorporatie én zorginstelling, kocht het gebouw vervolgens van de gemeente maar moest niet alleen een bod uitbrengen, ook een plan. Projectleider van de Woonmensen, Vincent Jansen, vertelt dat de Woonmensen het laagste bod uitgebracht had, maar met het mooiste plan kwam.

Aanpak

Ruim twee jaar is woningcorporatie de Woonmensen bezig geweest met de uitwerking van de plannen om het voormalige kantongerecht te verbouwen tot een restaurant annex lunchroom en negen kamers. In 2007 was er volop actie en is het pand geheel gerestaureerd en gemoderniseerd met behoud van originele kleuren en details.

Het monumentale pand is door de Woonmensen herbestemd voor zorginstelling De Passerel. De zorginstelling is de uitbater geworden van restaurant annex lunchroom Het Oude Kantongerecht aan de Stationsstraat. De Passerel is een regionale instelling voor gehandicapten uit Apeldoorn, Epe en Voorst. Gehandicapten van de zorginstelling staan in de bediening en in de keuken.

Ontwerp

Het ontwerp van Johan Frederik Metzelaar is, evenals dat van het kantongerecht Hilversum, gebaseerd op het standaardontwerp van Allard Pierson uit 1860. Het gerechtsgebouw in Apeldoorn is in gebruik genomen in 1881. Aan het begin van de twintigste eeuw is het voormalige kantongerecht verbouwd en uitgebreid volgens ontwerp van rijksbouwmeester Simon Wijn (de opvolger van Metzelaar jr.). Daarbij zijn onder meer het dak gewijzigd en de gevels gepleisterd.

Hoofdvorm & interieur

Uitgangspunt bij de restauratie en modernisatie door de Woonmensen was het behoud van zoveel mogelijk authentieke materialen en details. Op de deuren staat geschilderd ‘zittingzaal’, ‘kantonrechter’ en ‘andere gemachtigden’. De functies van de ruimten zijn gewijzigd maar de letters zijn gebleven en herinneren aan het voormalige gebruik.

In de voorste zaal kunnen bezoekers terecht voor een kop koffie met wat lekkers, daar is de sfeer een beetje salonachtig. In de achterste zaal kunnen bezoekers terecht voor een broodje, daar vindt men de lunchroom.

Ook is er een soort winkel gerealiseerd waar producten van de werkplaatsen van zorginstelling De Passerel te koop zijn, zoals keramiek, kaarsen en producten uit de kwekerij, de boerderij en de houtwerkplaats.

Op de bovenverdiepingen zijn negen kamers voor licht-verstandelijk gehandicapten gerealiseerd. Jongeren (tussen 21 en 27 jaar) maken aan de Stationsstraat een soort tussenstop: eerst wonen zij met toezicht in een van de Passerel-woningen, zij maken een tussenstop aan de Stationsstraat om vervolgens naar een zelfstandige woning te kunnen verhuizen.

Op zolder zijn oude details zichtbaar. Zo zijn de oude balken gehandhaafd, al moesten zij wel hoger worden aangebracht om voldoende loopruimte te realiseren. In het restant van een oude schoorsteen zitten drie luiken waar ‘woonkamer’, ‘kantonrechter’ en ‘keuken’ op staat, zodat de schoorsteenveger kon zien naar welke ruimte de schoorsteenpijp leidde.

Succesfactor

"Weinig herinnert meer aan de tijden dat de rechter zitting hield. Wel ademt het pand de oude sfeer en is de entree aan de Stationsstraat, met granieten vloer, een prima binnenkomer", aldus in het artikel 'Prachtig uitzicht over markt' uit de Stentor, 9 april 2008.

Valkuil

Brandveiligheid van het gebouw is een groot obstakel gebleken. De eisen in relatie tot de monumentale status veroorzaakten vertraging en kopzorgen. In de voormalige zittingszaal is het authentieke plafond verdwenen achter een nieuw plafond. De woonruimtes erboven moesten absoluut brandveilig zijn. Op last van de gemeente kan het oude plafond wel weer onbeschadigd tevoorschijn worden gehaald.

Meer informatie

• De website van het bureau dat de bouwvoorbereiding en bouwbegeleiding heeft verzorgd, bureau BAS.
• De beschrijving van het Kantongerecht Stationsstraat Apeldoorn op de website van het Nederlands Architectuurinstituut (NAi).