De permanente herbestemming van de Timmerfabriek van Sphinx blijft vooralsnog bij plannen. Daarom zijn en worden er tijdelijke activiteiten georganiseerd. De expositie ‘Out of Storage’ is vanwege het succes met drie maanden verlengd en heeft het stokje doorgegeven aan de Muziekgieterij.
Opgave
De Timmerfabriek is de voormalige timmerfabriek van aardewerkfabriek Sphinx. Hier zijn vroeger de bekistingen gemaakt voor het transport van het sanitair. Het pand is met meer dan 5000 m2 één van de grote monumentale gebouwen in Maastricht en maakt deel uit van het industriële complex van Sphinx. Het complex is in 1905 en 1910 gebouwd en staat sinds 1996 op de Rijksmonumentenlijst.
Maastricht heeft in etappes afscheid genomen van Sphinx. Het productieterrein in de stad maakte vele jaren geleden al plaats voor de nieuwe centrumwijk Ceramique en in 2006 is het beeldbepalende historische fabriekspand aan de overkant van de Maas verlaten. Er is een spiksplinternieuw hightech complex neergezet, ‘de modernste sanitairfabriek ter wereld’, om dé fabriek van Maastricht te kunnen blijven houden maar toch verdwijnt Sphinx in 2009 geheel naar Finland (meer informatie ‘Maastricht rouwt om vertrek van Sphinx’).
De Timmerfabriek ligt aan het binnenhaventje ’t Bassin. De herbestemming van de gehele Timmerfabriek is onderdeel van het stedelijk ontwikkelingsproject ‘Belvedère Binnensingel’.
Aanpak
De gemeente Maastricht begon al in de jaren '90 met plannen voor herbestemming van de fabriek. Zij wil meer reuring in het gebied dat tegen de binnenstad aanligt, maar 's avonds vrijwel verlaten is. De gemeente bracht banken, projectontwikkelaars en de ruimtevragende instellingen (waaronder het filmhuis en de toneelschool) bijeen in het Belvedèreproject.
Pas op 30 juni 2010 is toestemming gegeven voor de ontwikkeling van de Timmerfabriek als cultuurfabriek. Het cultuurcluster dient als aanjager voor de herontwikkeling van dit voormalige industriegebied ten noorden van het centrum van Maastricht. Toen in 2011 duidelijk werd dat de culturele bezuinigingsplannen van het kabinet fundamentele veranderingen teweeg zouden brengen, is de projectontwikkeling opgeschort.
Een heroverweging van de plannen is eind 2011 aangekondigd en als reactie daarop is een nieuwe opzet gepresenteerd. Zestig procent van de plannen is daarbij overeind gebleven. Op de website van de gemeente Maastricht wordt aangegeven dat de eerste fase van Plan Timmerfabriek uitgevoerd wordt in de periode 2013-2014. Deze fase bestaat uit het Filmhuis Lumière, kantoorruimtes en repetitieruimte voor Toneelgroep Maastricht en expositieruimtes voor beeldende kunsten. De tweede fase van het Plan Timmerfabriek zal inspelen op nieuwe initiatieven voor de Cultuurfabriek.
Tijdelijk gebruik
Naast de permanente voorstellen zijn er, en worden er in de toekomst, diverse tijdelijke culturele en creatieve activiteiten georganiseerd in de gebouwen van de Timmerfabriek. Zo heeft van 25 juni 2011 tot 25 maart 2012 de expositie ‘Out of Storage’ plaatsgevonden in de Timmerfabriek. Honderden kunstwerken zijn daarvoor tijdelijk verhuisd naar Maastricht. De meeste van deze kunstwerken zijn nooit eerder in Nederland te zien geweest. De bezoeker heeft verschillende routes door de tentoonstelling af kunnen leggen, zoals de Familieroute, de Literaire route, de alternatieve Geschiedenisroute en de 15 Minute Walk of Fame route.
Daarnaast is in juni 2012 besloten dat het concertpodium van de Muziekgieterij tijdelijk gehuisvest wordt in het magazijngebouw van de Timmerfabriek. In het gebouw van de Muziekgieterij aan de Bankastraat mogen geen grote evenementen meer plaatsvinden omdat ze te veel overlast voor de buurt opleveren en de functie in strijd is met het bestemmingsplan. De Muziekgieterij kan deze activiteiten niet missen, o.a. vanwege financiële draagkracht, waardoor gezocht is naar een snel beschikbare alternatieve locatie voor de podiumfunctie. In afwachting van het gereedkomen van de nieuwe vaste locatie voor het poppodium kan de functie er maximaal 3 jaar blijven. Op 8 maart 2013 heeft de Muziekgieterij haar deuren geopend in de Timmerfabriek.
Fashion Clash is een van de eerste tijdelijke activiteiten die plaatsgevonden heeft in de Timmerfabriek. Tijdens dit evenement hebben ontwerpers en kunstenaars de kans gekregen om hun werk te laten zien en contacten op te doen. De eerste twee edities (2009 en 2010) van Fashion Clash hebben plaatsgevonden in de Timmerfabriek.
Ontwerp
Hoofdvorm & interieur (plannen)
Het voormalige Magazijn zal herbestemd worden ten behoeve van ontvangst en expositieplatform beeldende kunst. Een deel is gereserveerd voor talentontwikkeling en productieruimten voor Toneelgroep Maastricht (TGM).
Voor Toneelgroep Maastricht wordt de voormalige remise verbouwd tot kantoorruimtes en annexen. Daarachter is een nieuwbouw repetitieruimte gepland omdat de bestaande ruimtes in het magazijn te laag zijn.
In de voormalige Ketelhuizen (waardevol cultureel erfgoed) aan de zijde van het Bassin/Zuid-Willemsvaart wordt het filmhuis Lumière gerealiseerd door Verlaan en Bouwstra architecten, in samenwerking met JHK architecten. Vijf nieuwe zalen worden aangebracht in het bestaande volume. Voor de grootste zaal is nieuwbouw nodig, aansluitend aan de noordzijde van de Ketelhuizen.
In de voormalige Elektriciteitscentrale (Rijksmonument) zal de horeca-foyerfunctie voor Lumière ondergebracht worden die gebruik maakt van de kades als terrasvoorziening. Medio 2014 zal Lumière zijn deuren openen.
Succesfactor
“Bij de finissage in het afgelopen weekend noemde wethouder cultuur van Maastricht, Jacques Costongs, Out of Storage een voorbeeld van een in alle opzichten geslaagd project waarin culturele instellingen, politiek en bedrijfsleven hebben getoond dat goede samenwerking mogelijk is. Ook noemde hij de Timmerfabriek een zeer geschikte locatie voor grootschalige kunstprojecten” (Outofstorage.nl, 2012).
Valkuil
De Muziekgieterij zit als gegoten in de Timmerfabriek, toch blijft de locatie een tijdelijke. Peter Corsius (CDA) vraagt zich af of het gepast is om enkele miljoenen uit te geven aan nieuwbouw terwijl met enkele aanpassingen de Muziekgieterij voor langere tijd op de huidige (tijdelijke) plek kan blijven (Maastricht Aktueel, 5 april 2013).
Meer informatie
- De officiële website van Out of Storage en van de Muziekgieterij.
- De website van Desteegdrie architecten (voorheen BicArchitects).
- Nieuwsbericht: ‘Out of Storage gesloten’, op de website Outofstorage.nl (2012).
- Artikel: ‘Out of Storage’, door Mahlee Plekker op Deoptimist.net (2011).
- Nieuwsbericht: ‘Nieuw onderkomen voor Lumière Maastricht’, door Jesse Heijnis op Filmkrant.nl (25 juni 2012).
- Nieuwsbericht: ‘Filmhuis in Timmerfabriek Maastricht’ op de website Architectenweb.nl (9 mei 2012).
- Artikel ‘Maastricht rouwt om vertrek van Sphinx’, door Raoul du Pré in de Volkskrant (15 juli 2009).
- Waardestellend onderzoek: ‘De Kop van de Sphinx te Maastricht’, door Res nova (2006).
- ‘Bestemmingsplan Timmerfabriek’, door Arcadis (21 april 2010).
- Presentatie BicArchitects ‘Cultuurfabriek – “Timmerfabriek”’ (2011).