De Stookplaats is weer een pleisterplaats!

Wat in 1916 begon als een fabriek voor pillen en pleisters is, na andere bestemmingen, nu wederom een plek waar de ambitie leeft om de wereld een beetje beter te maken. De Stookplaats is het laatste herbestemde pand op het terrein, de eerste ondernemers zijn er inmiddels aan de slag.

De Koninklijke Pharmaceutsche Handelsvereeniging bouwde in 1916 aan de Mussenstraat een fabriek voor pillen en pleisters. Deze productie werd in 1929 verplaatst naar Meppel. De gemeente Hilversum nam het complex toen in gebruik als gemeentewerf. In 2011 bood de gemeente Hilversum de voormalige gemeentewerf te koop aan. Peter Driessen zag er meteen wat in en vormde het terrein om tot wat het nu is: Werf35, de creatieve broedplaats van Hilversum. Een plek waar gewerkt, gewoond en bovenal gecreëerd wordt. De Stookplaats is het laatste gebouw op het terrein dat herbestemd is. Juist hier zitten start-ups, één-pitters en creatieven, die met elkaar de noodzakelijke vernieuwingen en transities aanjagen. In de Stookplaats brandt nog altijd een heilig vuurtje!

Peter Driessen wist meteen dat hij iets wilde met de voormalige gemeentewerf van Hilversum. Hij  richtte zijn bedrijf Medianest B.V. speciaal op om de herbestemming van de gemeentewerf vorm te geven. Medianest houdt zich bezig met het beheer, onderhoud en verhuur van de panden op het voormalige werf terrein. ‘Ik zag meteen mogelijkheden voor dit gebied. Het had de uitstraling van een terrein zoals de Westergasfabriek. Die industriële uitstraling van de gebouwen sprak me meteen aan. In 2011 hebben we met Medianest het hele complex gekocht. Achteraf bezien een gunstig jaar voor zo’n aankoop.’

Aanpak herbestemming

‘We hebben de herbestemming loods voor loods aangepakt. De Stookplaats werd eerst nog gebruikt door de gemeente. Vervolgens hebben er een tijdlang kunstenaars en creatievelingen in gewerkt. Nu is dit pand het allerlaatste onderdeel van de herbestemming. Hierna starten we met een strook nieuwbouw aan de rand van het terrein. Daar is dan plek voor co-living, het middenhuursegment en horeca. Lees ons gratis whitepaper Stappenplan bij herbestemming: ‘in vier stappen' voor meer informatie en inspiratie.

Ervaring vertalen naar het vervolg
‘Toen we de eerste loods af hadden, vroegen we ons af of dit nog slimmer en vooral goedkoper zou kunnen. We hadden aan de constructie van deze loods niets veranderd, maar er werd binnenin met behulp van een architect een houtconstructie op stalen palen gecreëerd. Super mooi, maar niet bepaald goedkoop. Zo is Respace geboren! Het is een soort ‘IKEA-bouwpakket’ voor de inrichting van gebouwen. We gebruiken FSC of PEFC hout, uit duurzaam beheerde bossen in Finland. Het hout wordt verwerkt tot platen. De verschillende onderdelen van het bouwpakket worden in Nederland uit die platen gefreesd. Het is een duurzaam concept om woon- en werkplekken vorm te geven. Dat kan in nieuwbouw, maar het wordt juist veel ingezet in oude, monumentale panden. Je hoeft namelijk geen ingrepen te doen in het pand zelf, de inrichting zet je er eenvoudigweg in. We hebben nu al op verschillende herbestemmingen ons concept toegepast, onder andere in de Werkspoorfabriek, het Kabeldistrict in Delft en The New Farm in Den Haag.’

De Stookplaats in bedrijf

Toen de farmaceut en daarna de gemeente Hilversum de Stookplaats hadden verlaten, werkten er een tijdlang kunstenaars en creatievelingen. ‘Ze zaten daar als ‘plekmakers’ en dat werkte heel goed. Wij besloten om met de herbestemming van de Stookplaats bij de energie van deze makers aan te sluiten. Het moest een plek worden voor kleinere bedrijven, een gemengde populatie van starters en groeiers, conceptbedenkers en makers. Allemaal zijn ze erop gericht de wereld een beetje mooier te maken. Met elkaar stoken zij het vuurtje van de Stookplaats op: ze inspireren en helpen elkaar. En daarmee uiteindelijk de wereld.’

‘Met elkaar stoken zij het vuurtje van de Stookplaats op.’

Restauratie 

De restauratie van de Stookplaats begon in januari 2022, tien jaar na herbestemming van de eerste loods. De muren waren ontzet, de complete schil moest geïsoleerd, de bovenlichten werden vervangen en dakgoten, leidingen en riolering werden aangepakt. Er werd een nieuwe vloer gestort en daarna bouwden we met Respace de inrichting erin.’

Herbestemming

‘We hebben een architectenbureau aangetrokken voor het maken van de plannen voor de herbestemming. De indeling, het aanbrengen van extra ramen en deuren, alles moest naar de welstandscommissie van de gemeente. Dan zijn de tekeningen en plannen van een ervaren architect van belang, ook voor het draagvlak.’

Verduurzaming en circulariteit

Werf 35, zoals de voormalige gemeentewerf nu heet, staat voor transformatie en verduurzaming. Geen wonder dat dit ook van belang was bij de herbestemming van de Stookplaats. Het pand is geheel van het gas af. Er is gekozen voor warmtepompen, HR+++ glas en het gehele Respace binnensysteem uit gecertificeerd hout.

Op een groot aantal loodsen liggen zonnepanelen. ‘In verband met de salderingsregeling en de veranderingen die op til lijken te zijn, denken we nu nog na over of we op de Stookplaats ook nog panelen gaan leggen. We zijn aan het uitrekenen of we een aantal zonnepanelen van andere gebouwen overplaatsen.’

Impactmakers bij elkaar

Stef Weekers is een van de eerste huurders in de Stookplaats. ‘Ik ben hier met mijn bedrijf Urban Matter in maart 2023 ingetrokken. Toen ik hoorde over de plannen voor de Werf en de Stookplaats, wist ik meteen dat ik hier ook wilde zitten. Gebruik maken van panden die er al zijn, plekken creëren die er toe doen, dat past ook bij mijn eigen bedrijf. En ik vind het fijn om tussen andere ondernemers te zitten die allemaal positieve impact willen maken. Je voelt de historie hier, dat is ook mooi. Bezoekers die wij hier ontvangen zijn zonder uitzondering verrast. Ze vinden het een bijzondere plek. Dit is toch even wat anders dan een kantoor met een systeemplafond.’ Meer lezen over duurzaamheid? Lees ons kennisdossier duurzaamheid.

Aandachtspunten

• Breng stelposten nauwkeurig in beeld

‘Door de Oekraïne-crisis kregen we te maken met uitloop, vertraging in leveringen en prijsstijgingen. Wat een overzichtelijke stelpost had moeten zijn, werd opeens vele malen duurder. Ik heb ervan geleerd dat het vaak uitkan, wanneer je die posten op voorhand toch scherper in beeld laat brengen. Dat kost je misschien wat meer, maar op termijn kom je niet voor nare verrassingen te staan.’

• Denk na over de eindverantwoordelijkheid van de coördinatie

‘Uiteraard had de aannemer een coördinerende rol in de uitvoeringsfase. Maar bij zo’n groot project zijn er ongemerkt allerlei mensen die iets coördineren. Bedenk voor de uitvoering wie de eindverantwoordelijkheid heeft.’

• Doe een referentie check bij de asbest-adviseur

‘Wij hadden voor we het terrein kochten een asbest-adviseur mee laten kijken. Die gaf aan dat er niks in de grond zat. Maar toen we hier een aannemer over de vloer hadden, zag hij meteen her en der asbest, bijvoorbeeld op de daken. Dat leverde ons nog wat perikelen op. Bekijk dus kritisch wie je inschakelt als asbest-deskundige. Want degene die wij hadden, bleek er geen kaas van gegeten te hebben.’

Succesfactoren

• Kies voor een organische aanpak

  ‘Daarmee bedoel ik dat je kunt aansluiten bij wat er op die plek al is. Je hoeft niet altijd iets nieuws te bedenken, soms dient het zich zomaar aan. Zo was dat met de Stookplaats ook. Daar hadden al een tijdlang kunstenaars gewerkt, de cultuur van die community, die hing al in de ruimte. Daar hebben wij onze herbestemming bij aan laten sluiten. 

• Denk na over inbouwen in plaats van herbouwen

Het inbouwsysteem van een houtskeletconstructie, zoals we al toepasten in de eerste loods, is een gouden greep gebleken. Zeker toen we het zelf nog goedkoper konden (re)produceren met ons bedrijf Respace. En dat systeem is nog eens circulair ook!

• Denk na over de energieproductie

En neem in je overwegingen mee dat de salderingsregeling kan gaan veranderen. Wij zijn dat voor Werf35 als geheel nu aan het uitrekenen. Ons oorspronkelijke plan was zonnepanelen op alle gebouwen, maar we bekijken nu of we de Stookplaats stroom kunnen laten afnemen van de andere loodsen. Daar hopen we met de aanpassing van de salderingsregeling dan weer profijt van te hebben. Meer lezen over succesfactoren bij het herbestemmen van monumenten? Lees ons gratis whitepaper Succesfactoren: geleerde lessen uit de praktijk.

Financiering

‘Om de financiering van de herbestemming van Werf35 en van De Stookplaats rond te krijgen, hebben we de hulp ingeroepen van (erfgoed)ontwikkelaar en adviesbureau COUP. Via hen zijn we ook in contact gekomen met het Nationaal Restauratiefonds, waar we een laagrentende lening hebben kunnen afsluiten. Onderdeel van deze financiering is ook een laagrentende lening uit het Hilversums Restauratiefonds en zo had de gemeente ook een mooie bijdrage. Ik vond het bijzonder dat de mensen van het Restauratiefonds hier ook echt kwamen kijken, ze tonen daadwerkelijk interesse!’

Links

Respace
Werf35
Adviesbureau COUP

Tekst:  Erna Oosterveen 
Fotograaf: Peter Driessen en Joost Thus