Cas Veneranda

Cas Veneranda is een van de meest karakteristieke gebouwen in het centrum van Oranjestad op Aruba. Het werd gebouwd in 1936 in opdracht van Machi Arends, de Spaanse consul. Zijn vrouw, Maria Veneranda was tijdens een reis op slag verliefd geworden op een Colombiaans huis in neo-barokke stijl. Bij thuiskomst kreeg architect Dada Picus opdracht om precies zoiets te ontwerpen voor de familie op Aruba. Het werd een van de grootste panden van Aruba in die tijd. 

Tijdens de decennia had het pand verschillende functies. Het kantoor van de consul was er gevestigd, er was een bloemenwinkel én er werden ijsjes verkocht. Later, toen de familie er niet meer woonde verhuurde men het aan een restaurant- en later nachtclubeigenaar. Sinds de jaren ’90 stond het leeg en daar werd het niet beter van. Tot overmaat van ramp brak er in 2014 ook nog een brand uit, die tot grote schade leidde. Hier moest iets aan gebeuren, daar was iedereen het over eens. Maar voordat het dan zover is, ben je zomaar jaren verder. 

Stichting Monumentenfonds Aruba (SMFA) pakt projecten op, die door de markt niet worden opgepakt. Cas Veneranda is zo’n project. SMFA was al vele jaren in gesprek met een vertegenwoordigster van de tientallen erfgenamen van de familie Arends. Belangrijk voor de nazaten was dat een nieuwe bestemming goed bij het gebouw zou passen, maar bovenal bij de levensvisie van hun voormoeder. In 2023 werd het pand aangekocht van de erfgenamen van de oorspronkelijke eigenaar. Dat was een proces op zich, waar veel doorzettingsvermogen voor nodig was. 

Een passende functie vinden 

Voor het SMFA is de aankoop van monumenten een proces waarbij kosten en baten tegen elkaar worden afgewogen. Daarbij hoort het zoeken naar een passende en rendabele herbestemming. SMFA sprak met verschillende partijen en vond in het Department of Economic Affairs, Commerce and Industry of Aruba een geschikte partner. Cas Veneranda biedt voldoende vloeroppervlak, is zeer geschikt om bezoek te ontvangen en ligt dichtbij het bestuurscentrum van Aruba. De Arubaanse overheid wil meer overheidsdiensten vestigen in de stad, om op die manier bij te dragen aan de leefbaarheid en levendigheid van het centrum. SMFA ging daarnaast nog op zoek naar een partner voor medegebruik buiten kantooruren, dus voor ’s avonds en in het weekend. Daarvoor ging een open call uit. Er komt een lounge en tapas restaurant, dat opengaat zo ongeveer wanneer het departement sluit. Dit brengt leven in dit deel van de stad en lopen de gebruikers elkaar niet in de weg. 

Financiering 

De Stichting Monumentenfonds Aruba (SMFA) kon de aankoop van Cas Veneranda financieren met onder meer een hypotheeklening van het Algemeen Pensioenfonds Aruba (APFA) en een eenmalige subsidie van Land Aruba (Ministerie van Economische Zaken). Voor de herbestemming en restauratie kon SMFA een laagrentende restauratielening afsluiten via het Restauratiefonds. Het geld daarvoor komt uit een fonds met 10 miljoen euro, dat in 2022 beschikbaar werd gesteld door staatssecretaris Gunay Uslu. Dit budget is bedoeld voor de restauratie van  beschermde monumenten in het Caribisch deel van het Koninkrijk. 

Verduurzaming 

Monumentenbehoud is op zichzelf al duurzaam: waar een oud gebouw opnieuw dienst kan doen en van betekenis kan zijn, daar krijgen oude materialen opnieuw een functie. Maar los daarvan is bij de herbestemming van Cas Veneranda uitdrukkelijk gekeken naar energie- en waterbesparing. Hierbij is ook goed gebruik gemaakt van ervaringen bij de Uncle Louis Store, een pand op Aruba dat de Erfgoed Duurzaamheidsprijs ontving. Zo wordt water opgevangen uit de aircosystemen, dat vervolgens gebruikt wordt voor het doorspoelen van de toiletten. Dat levert een aanzienlijke waterbesparing op. Dat is op Aruba des te belangrijker, omdat zoet water gemaakt wordt uit zout zeewater. Dat is een kostbaar proces. Schoon, zoet water gebruiken voor een ‘laagwaardige’ toepassing als het doorspoelen van een toilet is verspilling. Voor energieopwekking zijn zonnepanelen op het dak geplaatst, die vanaf de openbare weg niet zichtbaar zijn. Verder is er geïsoleerd. Dat is vrij nieuw op Aruba, maar het leidt tot besparingen. 

Naast deze milieutechnische vormen van duurzaamheid, houdt SMFA ook rekening met sociale duurzaamheid. Dit betekent dat Cas Veneranda een plek in de stad is, die voor iedereen toegankelijk is. Daarom zal er bijvoorbeeld een stoellift bij de toegangstrap van het pand aangebracht worden. En ook horeca activiteiten zorgen voor een drempelverlagend effect. Verder kunnen de vergaderruimtes verhuurd worden aan derden. Dat maakt dat er een logische verbinding is tussen het pand en haar sociale omgeving. 

Succesfactoren en aandachtspunten van Anne Witsenburg, directeur van SMFA

Creëer ruimte voor verhalen
Via een QR code, die gedeeld wordt bij Cas Veneranda, kunnen voorbijgangers verhalen ophalen, brengen en delen. Dit voegt extra lagen aan de beleving en de geschiedenis van deze plek toe.

Denk aan medegebruikers buiten kantooruren
Het pand wordt door medegebruik buiten kantooruren onderdeel van de revitalisering van Oranjestad. Ook na kantoortijd is er leven in de brouwerij. Dat komt door de vestiging van een restaurant in Cas Veneranda, maar ook door ruimtes te verhuren voor bijeenkomsten.

Eerst slopen, daarna pas restauratieplannen maken
Deze maatregel werd uit nood geboren, maar is slim gebleken. In de loop der jaren zijn er veel elementen toegevoegd, die geen deel uitmaakten van het oorspronkelijke ontwerp. Door de sloopwerkzaamheden kwam meer tevoorschijn over de geschiedenis van het pand. Niet in het minst over hoe de bouw in de jaren dertig was aangepakt. Toen waren er allerlei gereedschappen nog niet voorhanden. De kundigheid van de architect werd zo nog duidelijker. En het gaf belangrijke input op voor de restauratie en de aanbesteding. Mogelijke tegenvallers waren zo al vroeg in beeld, dus het zorgt ook voor beperking van het financiële risico. 

Werk met een bouwteam en zorg dat onderhoudsmensen bij de bouwplannen betrokken zijn
Bij de keuze voor materialen en systemen is het slim om hierbij de mensen  te betrekken die later verantwoordelijk zijn voor het onderhoud. Zij weten welke materialen ruim of juist beperkt voorhanden zijn op het eiland. Je moet op een eiland immers altijd rekening houden met het feit dat je niet op ieder moment alles onder handbereik hebt. Een voorbeeld zijn de plafondpanelen, die van het ene type wel en van het andere type niet leverbaar zijn bij de lokale bouwmarkt. Dat maakt het verschil tussen weken wachten op import of dezelfde dag nog een reparatie uitvoeren. 

Ga jaarlijks naar de Monumentenbeurs
Anne Witsenburg gaat vrijwel ieder jaar naar de Monumentenbeurs in Nederland om ideeën op te doen. Daar ziet ze innovaties en ze spreekt mensen over de ervaringen die ze op hebben gedaan met vernieuwingen. 

links

Stichting Monumentenfonds Aruba

Restoration

Tekst: Woord-Werk, Erna Oosterveen
Fotografie: Stichting Monumentenfonds Aruba

Vind de juiste specialist voor uw monument in de SpecialistenWijzer op Monumenten.nl, met expertise in onderhoud, restauratie en verduurzaming. Voor elke klus een geschikte specialist met kennis van en hart voor monumenten. 

Laat u inspireren door herbestemd erfgoed en ontdek de unieke schoonheid. Met meer dan 300 voorbeelden verspreid door heel Nederland laten wij u zien wat mogelijk is bij het herbestemmen van erfgoed. Raak geïnspireerd.