Opgave
De Dominicanenkerk, ook wel Dominicaner Kerk genoemd, in Maastricht is sinds 1804 niet meer voor religieuze diensten gebruikt. In tweehonderd jaar heeft het vele functies gekend, voornamelijk als opslagruimte. Vooral de wandschilderingen hebben daarbij schade opgelopen. Na jarenlange leegstand is de kerk omgevormd tot boekhandel.
Aanpak
Eerst is de rijksmonumentale kerk van alle toevoegingen en veranderingen uit de afgelopen decennia ontdaan. Ook is de oudste muurschildering van Nederland (1337) schoongemaakt.
De ingrijpende renovatie verliep soepel, dankzij een geslaagde publiek-private samenwerking tussen gemeente, monumentenzorg, projectontwikkelaar en de nieuwe gebruiker.
Ontwerp
Bij de restauratie stond het uitgangspunt van terughoudendheid hoog in het vaandel. Er zijn geen noemenswaardige veranderingen aan het bestaande casco aangebracht. Consolidatie en restauratie van de eeuwenoude fresco's en gewelfschilderingen kreeg veel aandacht.
Hoofdvorm & interieur
In het kader van de 'reversibiliteit' zijn de noodzakelijke nieuwe constructies als 'losse elementen' in het gebouw geschoven. Voor de boeken moest 1200m² gerealiseerd worden, terwijl slechts 750m² vloeroppervlakte beschikbaar was. Dit is gerealiseerd door een grote zwarte inloopboekenkast met meerdere verdiepingen asymmetrisch te plaatsen tussen het middenschip en de rechterbeuk. Het nieuwe boekenmeubel bestaat uit twee boekenkasten met daaromheen en -tussen trappen en galerijen. De boekenflat bestaat uit twee boekenkasten van dertig meter lang en 7,5 meter hoog. In de boekenflat bevinden zich een lift, trappen en twee geïntegreerde werkplekken. De inloopboekenkast benadrukt de hoogte en de architectuur van het gebouw. Door het gebruik van zwart staal, gaas en geperforeerde balkonroosters is de impact op de witgele kerkmuren en constructies groot.
Programma
Naast 1200m² vloeroppervlak voor de boeken is er in het voormalig koor een koffiecafé gesitueerd, tijdens evenementen dient het café tevens als podium. Er vinden geregeld lezingen en debatten plaats en er is ruimte voor exposities. Onder het koor ligt de kelder, waarin de toiletten en opslagruimtes zich bevinden.
Isoleren/ energieverbruik
In de kelder zijn de benodigde installaties ondergebracht. In de nieuwe gevlinderde betonnen vloer is onder andere vloerverwarming verwerkt. Om de koude buiten te sluiten en de warmte niet te laten ontsnappen is er een luchtsluis bij de entree geplaatst; tevens een herkenbaar baken en etalage voor de boekhandel.
Financiering
Bouwsom inclusief installaties was € 1.600.000.
Succesfactoren
“De boekhandel is met recht uitgeroepen tot een van de mooiste boekhandels van de wereld, in een volledig intact gelaten oude kerk vol muur- en plafondschilderingen. Volgens velen komt in de oude kerk de ‘ware kracht van lezen tot zijn recht’.” (Mark Bijl, in Obeymagazine 23 maart 2012).
Het ontwerp van Merkx + Girod won in 2007 de Lensvelt Architect interieurprijs, de meest gerenommeerde prijs op dit gebied in Nederland.
“Boek(winkel)liefhebbers van over de hele wereld zijn het er al een tijdje over eens: de met boeken gevulde kerk in het uiterste puntje van Nederland behoort tot het rijtje met mooiste boekhandels ter wereld. Dé mooiste zelfs, schreef The Guardian in 2008. “Een tempel van boeken.” De website Flavorwire bevestigde die status enkele weken geleden nog maar eens.” (NRC, 27 maart 2012)
Valkuil
Wat na één jaar gebruik nog niet optimaal werkt, is de klimaatbeheersing. Er is verwarming om de winter door te komen, maar een koeling voor de zomer ontbreekt.
Meer informatie
- De website van de architecten: Merkx + Girod en Satijnplus architecten.
- Artikel in de architectuurgids: ‘Boekhandel Selexyz Maastricht’, 2006.
- De beschrijving ‘Dominicanenkerk is boekhandel geworden, Maastricht’ op de Projectenbank Cultuurhistorie.
