Bassein, Wormer

Langs de Zaan in Wormer staan verschillende pakhuizen en industriële panden uit de tweede helft van de 19e eeuw. Samen vormen ze een indrukwekkend tafereel. Onderdeel van deze historische wand is pakhuis Het Bassein. Dit pakhuis werd in 1898 gebouwd, als onderdeel van rijstpellerijcomplex ‘Hollandia’. Patrick Van Nek nam het initiatief om van Het Bassein een levensloopbestendig appartementencomplex te maken.

De eerste stoomrijstpellerij in de Zaanstreek startte in 1861, de eerste steen voor stoomrijstpellerij Hollandia in Wormer werd gelegd in 1877. In dit gebouw stonden de stoommachines waarmee rijst uit met name Birma machinaal gepeld werd. Daarnaast verschenen verschillende pakhuizen, met namen als Java, Bassein, Saigon en Batavia. Het houten rijstpakhuis Het Bassein werd gebouwd in 1879, het werd door een brand in 1896 in de as gelegd. In 1897 werd het in steen herbouwd en in 1905 uitgebreid. De rijstpellerij in het Hollandia-complex stopte definitief in 1965. In 1972 werden de panden verkocht. Al in 1980 werd een stichting opgericht om in ieder geval Hollandia I te behouden. In 1996 begonnen de werkzaamheden om van dit pand een bedrijfsverzamelgebouw te maken. Ook pakhuis Saigon kreeg een herbestemming tot bedrijfsverzamelgebouw. De redding van Het Bassein liet nog even op zich wachten. Het Bassein werd voor de gemeente een lastig dossier. Er zaten tijdelijk tientallen bedrijfjes in: meubelmakers, lassers, schilders. Initiator Van Nek vertelt: ‘Er werd gewerkt met gevaarlijke stoffen, zonder de noodzakelijke voorzieningen. Het geheel was ronduit brandgevaarlijk. En het gebouw werd er ondertussen niet beter op.’

Al in het midden van de jaren negentig had Van Nek de panden langs de Zaan in Wormer in beeld. ‘Het Bassein was eigenlijk het meest lelijke eendje op dat stukje.’ Hij richtte een stichting op voor het Bassein en werd zelf een van de bestuursleden. In 2016 werd stichting Het Bassein eigenaar van het pand, pas in 2018 was er definitief groen licht voor de plannen om in het Bassein dertien levensloopbestendige appartementen te realiseren, met zorg op afroep beschikbaar.

Van Nek heeft grote belangstelling voor historische industriële panden. Hij vertelt: ‘Een monument heeft een eigen identiteit en een eigen verhaal. Dat vind ik leuk en bijzonder.’ Hij heeft er inmiddels meerdere van een nieuwe bestemming voorzien. En van ieder pand leerde hij nieuwe dingen. Al die ervaring had hij nodig om ook het Bassein een nieuwe toekomst te geven. ‘Dit monument moest van heel ver komen. Het casco bleek nog veel slechter dan gedacht. Dankzij vakmensen om mij heen en mijn ervaring met andere panden is deze heel goed gelukt.’

Financiering

Een deel van de financiering van de ingrijpende restauratie en herbestemming komt uit eigen middelen. Daarnaast sloot de stichting een Restauratiefonds-plushypotheek af voor de financiering van de restauratiekosten en een Monumenten-hypotheek om een deel van de restauratiekosten te financieren.  De aflossing op de financiering start na de bouwperiode waardoor de financieringslasten tijdens de bouw laag waren.

Succesfactoren en aandachtspunten

Zoek mensen die vertrouwen hebben in je plannen

Van Nek noemt het herbestemmingsproces ‘vechten tegen de elementen’. ‘Als je de enige bent, die dingen ziet, dan gaat het niet zo hard. Het kost tijd om iedereen mee te krijgen. Niet iedereen begrijpt je. Pas als het klaar is, vindt iedereen het prachtig. Ik werk vaak samen met het Restauratiefonds. Daar werken mensen die er wat in zien om zo’n pand aan te pakken. Dat is fijn, omdat zij mij vertrouwen geven op een moment dat anderen dat nog niet kunnen of willen.’

Ga stug door en luister naar de wensen in de omgeving

Het herbestemmingsproces heeft jaren tijd gevraagd. ‘Ik belandde in drijfzand met allerlei procedures en partijen. Ik moest rekening houden met eisen en wensen van de gemeente, de brandweer, de omgeving. Je moet in zo’n proces goed luisteren naar de wensen van iedereen en binnen die grenzen je eigen idee voor elkaar zien te krijgen.’ Toen initiatiefnemer Van Nek een keer met de architect bij de gemeente was en op 12 van de 14 punten een ‘nee’ kreeg, dacht de architect dat hij het wel voor gezien zou houden. Van Nek: ‘Maar ik denk dan: dat waren er weer twee, nu de rest nog. Je moet stug door blijven gaan.’

Zorg voor een architect die ervaring heeft met dit soort panden

Het is moeilijk om in zo’n industrieel pand een woonsfeer te krijgen. Neem daarom een architect die weet hoe je zoiets aan kan pakken. De grote gietijzeren kolommen in het gebouw betekenden een uitdaging in het ontwerpproces. Omdat de stichting levensloopbestendige appartementen wilde, moest bij al die palen rekening gehouden worden met voldoende manoeuvreerruimte voor een rolstoel of rollator. De architect moest hier heel wat rekenkunsten op loslaten.

Extra ondersteuning bij grote herbestemmingen is nodig

Van Nek heeft als initiatiefnemer bij de verschillende herbestemmingen gemerkt dat het ingewikkelde processen zijn. Hij wordt vaak door anderen benaderd, die ook voor zo’n klus staan. Die helpt hij graag met tips en ideeën.  Wat hem betreft mag iedereen zijn aanpak kopiëren.  Maar nog beter zou hij het vinden wanneer er een landelijk loket komt, waar initiatiefnemers van herbestemming aan kunnen kloppen voor hulp. ‘Die hulp om ervoor te zorgen dat die panden nog weer generaties meegaan, is echt nodig.’

Duurzaamheid

In het Bassein zijn zoveel mogelijk duurzaamheidsmaatregelen doorgevoerd. Wanden, vloeren en plafonds zijn geïsoleerd en ieder appartement heeft een HR ++ ketel. Er is advies gevraagd over warmte-koudeopslag (WKO), maar dat bleek voor deze situatie niet geschikt. In de nieuwe stalen ramen is gelaagd enkelglas geplaatst, wat toegepast mag worden in monumenten. Het energielabel moet nog worden toegekend, maar verwacht wordt makkelijk een label A te halen.