Adres

Rijksstraatweg 228 1115 AV Duivendrecht Nederland

Monumentstatus
Rijksmonument
Transformatiejaar
2016
Oude functie
Boerderij
Nieuwe functie
Wonen

Een boerderij die in 1889 werd gebouwd voor het houden van melkvee, is nu – 130 jaar later – de thuisbasis van maar liefst 13 jongvolwassenen én een gezin met 3 dochters. De Antoniushoeve staat in Duivendrecht. Het rijksmonument ligt enerzijds vlakbij het metrostation met verbinding naar het bruisende Amsterdam. Anderzijds maakt het onderdeel uit van een idyllisch pleintje, met aan de ene kant een vergelijkbare boerderij en aan de andere kant een kerkje. Dé plek voor wie dichtbij een wereldstad wil genieten van het dorpse leven.

De boerderij, waar tot 2001 koeien werden gehouden, was eigendom van de gemeente Ouder-Amstel. De boer die ‘m pachtte woonde er tot hij in 2011 overleed. Het moment voor de gemeente om op die plek huizen te bouwen. Maar daar stak het dorp een stokje voor. Dus werd Stichting Oud-Duivendrecht opgezet, met als doel het monument te behouden voor de lokale gemeenschap.
‘Mijn vriend Jamie liep hier dagelijks langs, onderweg naar college, voor zijn studie geneeskunde’, blikt Lot Sternheim terug. ‘Hij dacht, dit is wat voor ons. Wij willen namelijk niet het ‘normale’ huisje, boompje, beestje. Wij zijn avontuurlijker dan dat en we willen sociaal laagdrempelig met anderen omgaan. Dit bleek een perfecte plek voor ons gezin én mensen die starten op de arbeidsmarkt, net aan het werk zijn en gezellig met elkaar willen leven. Een ‘woongroep’ of ‘community’ dus, al vinden we die termen een beetje zweverig.’

De gezamenlijk woning werd een feit. Jamie Bedford en Lot Sternheim kregen in 2015 de sleutel, maar niet voordat ze de gemeente overtuigden dat van alle ingediende plannen hún plan het best was. ‘Dat wij de boerderij weer onderdeel van de buurt maken, was doorslaggevend. Hier wonen nu mensen die leven in de brouwerij brengen. Bovendien organiseren we hier ook dingen voor buren. Een buurtfeestje of een high tea voor de oudste bewoners van Duivendrecht bijvoorbeeld. Zo willen we er een fijnere samenleving van maken.’

Waar meer dan een eeuw koeien stonden, wonen nu expats, starters op de arbeidsmarkt en studenten. Allemaal mensen tussen de 25 en 36 jaar oud. De stal is verdeeld in 2 rijen met 6 units van 20 vierkante meter. De balken en muren zijn behouden, waardoor je je er met een beetje fantasie een koe waant. Iedere unit heeft een vide en een eigen toilet en douche. ‘De woonkeuken, de woonkamer, het washok en de eetkamer delen de 13 bewoners. Dat past bij het sociale dat wij zo belangrijk vinden’, zegt Sternheim. ‘En ook in die ruimtes vind je de boerderij terug. De woonkamer is bijvoorbeeld in de voormalige kaaskelder en de eetkamer in de vroegere opkamer. Bewoners vinden dat echt bijzonder. Ze laten het huis met trots aan hun vrienden en familie zien wanneer die over de vloer komen.’

Succesfactoren en aandachtspunten

Tijdrovend

‘Als ik vooraf had geweten hoe intensief en tijdrovend de herbestemming zou zijn, had ik een jaar lang een dag in de week vrij genomen van mijn werk. En zou ik al mijn vrienden en familie hebben gezegd dat ik even ‘van de radar verdween’ om een levenswerk neer te zetten. Zo’n herbestemming is een soort kind. Ik wilde overal bij betrokken zijn en er is zo veel te regelen en beslissen. De omgevingsvergunning was veel werk. We moesten de bouwkundige tekeningen hebben, compleet met alle leidingen. En hoe zit het met brandveiligheid? Dan zijn er nog mensen nodig voor de constructieberekening en het funderingsonderzoek. Dingen waarvan we vooraf niet eens wisten dat het erbij hoorde. Bovendien hebben de instanties ook een drukke agenda. Als je bijvoorbeeld bij de erfgoedcommissie iets instuurt, moet je wachten tot zij tijd hebben om het te bekijken. En dan het aanvragen van waterleidingen, dat heeft van aanvraag tot realisatie 30 telefoontjes van mijn kant en 18 maanden geduld gevraagd. Uiteindelijk hebben we 22 maanden over de restauratie en herbestemming gedaan.’

Informatie van familie

‘We hebben contact gelegd met de familie van de boer. Dat bleek ontzettend handig. Met de telefoonmaatschappij hadden we bijvoorbeeld discussie over het leggen van de kabels. De maatschappij zei ‘die leggen we gewoon op de oude plek’, maar wij wisten van de familie dat die boer nooit een vaste lijn had gehad. En we hoorden dat er een grindpad voor de boerderij lag. Daar waren geen foto’s meer van, dus dat hadden we zonder de familie nooit kunnen weten. Het grind hebben we nu weer liggen.’

Veel mensen op één plek

‘De woonvorm die wij hebben neergezet, is echt een droom die uitkomt. Maar, met veel mensen op één plek wonen, heeft ook een kwetsbare kant. Tijdens COVID-19 bijvoorbeeld, werkte iedereen ineens thuis. Daardoor hadden we beter internet nodig en was de energierekening ineens een stuk hoger. Ook vertrokken er huurders terug naar huis, naar het buitenland, omdat hun studie of werk toch online was. In die tijd hebben we veel verloop gehad.’

Financiering

‘Een schappelijke prijs’, zo betitelt Sternheim de maandelijkse huurprijs. ‘Taxatie wees uit dat we meer kunnen vragen, maar dan krijgen we een ander type mensen, verwacht ik. We hebben nu een mooie mix van buitenlandse en Nederlandse mensen en een enorme variëteit aan beroepen en interesses. Van artsen tot een dj en van een salsadanseres tot een cybersecurity-specialist. Het zijn allemaal mensen die kiezen voor het sociale.’
Het Nationaal Restauratiefonds geloofde in het concept. ‘Kamers krijg je altijd wel gevuld. Het enige nadeel is dat je soms verloop hebt. Zoals in coronatijd hier ook het geval was’, zegt Remco Vos, accountmanager Nationaal Restauratiefonds. In die periode kregen Sternheim en Bedford, net als andere klanten van het Restauratiefonds die waren getroffen door corona, de ruimte om tijdelijk minder financieringslasten te betalen.

‘Ze zijn echt begaan met ons en met het leven dat hier wordt geleefd’, zegt Sternheim. ‘Het is geen bank die direct geld wil zien. Zij willen net als wij het beste in de boerderij naar boven halen.’ De eigenaren sloten bij het Restauratiefonds een Monumenten-hypotheek voor de verduurzaming af en een Restauratiefonds-hypotheek voor de restauratie en verbouwing. Bovendien ontvingen ze een voorfinanciering van de belastingteruggave.
‘En toen mijn schoonouders, bij wie we ook een bedrag hadden geleend, van Engeland naar Nederland verhuisden, klopten we opnieuw aan bij het Restauratiefonds. Het uitgeleende geld hadden mijn schoonouders namelijk zelf nodig. Ontzettend fijn dat we bij het Restauratiefonds een extra lening konden afsluiten’, zegt Sternheim.

Duurzaamheid

Om van een goed ventilerende koeienschuren behaaglijke, duurzame woningen te maken, was er flink wat werk aan de winkel. ‘Stap één was isoleren’, zegt de eigenaar. ‘We hebben de stenen muren laten impregneren. Daardoor zijn de gevels wind- en waterdicht. De rieten isolatie hebben we vervangen door glaswol. Overal ligt vloerverwarming’, zegt Sternheim.
Voor de herbestemming tot woonunits en het opknappen en restaureren van het woonhuis was veel materiaal nodig. Daarvoor deed het koppel een beroep op outlets met restpartijen en op items van Marktplaats. ‘Stalramen hebben we bijvoorbeeld van mensen uit het oosten van het land, die hun traditionele boerderij aan het moderniseren waren. Voor de deuren van de woonunits hebben we glas-in-looddeuren gevonden. En in outlets hebben we wc-potten van eerdere collecties gevonden. Blijkbaar verdwijnen die uit de winkels zodra ze niet meer van de laatste mode zijn. En de pui aan de achterzijde van ons huis komt uit een oud hotel in België, waar we toevallig langsreden. We stapten uit de auto, gingen kijken en ja hoor, hij paste precies binnen onze afmetingen. Het was even puzzelen met alle materialen – in de ene unit liggen bijvoorbeeld andere tegels dan in de andere - maar we hebben alles met tweedehandsmaterialen en restpartijen gedaan.’ Zo maakten Sternheim en Bedford van een ruim 130 jaar oude boerderij een springlevende woonvorm, zonder bij te dragen aan nieuwe restpartijen.

Contact en links

Kaartenbak

Er zijn kaarten gemaakt met foto's en uitleg over deze bijzondere plek. De kaarten staan in kaartenbakken die te vinden zijn in publieke ruimtes, denk aan bibliotheken, gemeentehuizen, cafés, scholen. In Duivendrecht, en ook daarbuiten. Lees er meer over op antoniushoeve.eu

Tekst: Mirjam van Huet, MCM tekst
Fotograaf: Stefan Ammerlaan Photography

Bouwjaar
1889
Eigenaar
Lot Sternheim en Jamie Bedford
Betrokken partijen
Gemeente Ouder-Amstel
Commissie mooi Noord Holland
Stichting Oud Duivendrecht
Tijdelijk / permanent
Permanent
Gebruiker(s)
Woning voor gezin en woonunits voor individuele huishoudens
Aantal eenheden (kamers/appartementen/werkunits)
14
Monumentnummer
511504
Google map of Antoniushoeve, Duivendrecht