Zonder subsidies (direct of indirect via een laagrentende lening) is het behoud van monumenten vaak onbetaalbaar. Pien Verberne is subsidieadviseur, zij vertelt over wat ze kan betekenen. Bijvoorbeeld bij het aanvragen van subsidie voor het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed.
‘Subsidies en monumenten zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden,’ vertelt Pien Verberne, die als subsidieadviseur werkt bij Van Draeckeburgh. ‘Je ziet bij eigenaren vaak de opluchting als blijkt dat er nog ergens een beroep gedaan kan worden op een subsidiepotje. Ze willen zo graag het beste voor hun pand, maar het is voor velen een hele puzzel om de financiering rond te krijgen. 'Je maakt monumenteneigenaren echt blij met een positieve beschikking. Een subsidie kan echt het verschil maken.’
‘Een subsidie kan echt het verschil maken.’
Stenen of verhalen financieren
Pien Verberne is van de financiering van ‘gewone’ gebouwen overgestapt naar monumenten. Bij monumenten gaat het om het karakter, de sfeer, het verhaal, de historie. Bij het aanvragen van subsidies voor monumenten ben je heel erg bezig met iets letterlijk overeind houden, waar we allemaal van genieten en ook toekomstige generaties dat nog kunnen.’
Instandhouding en verduurzaming
‘Verduurzaming is voor alle gebouwen van belang, maar voor monumenten zeker. Energieverlies van monumenten maakt ze in de regel tot dure gebouwen om te gebruiken. Eigenaren staan dus voor een dubbele opgave: de instandhouding van hun pand en daarnaast ook nog eens verduurzamen. Zo houden ze het wonen of werken in een monument betaalbaar.
Met de Subsidie instandhouding rijksmonumenten (SIM) kunnen eigenaren van rijksmonumenten die geen woonhuis zijn, subsidie krijgen voor zowel instandhoudingskosten als duurzaamheidsonderzoek. De SIM kan jaarlijks worden aangevraagd van 1 februari tot en met 31 maart.
Met de Subsidie herbestemming kunnen de kosten om de verduurzamingsmogelijkheden van het bouwwerk te onderzoeken worden gecombineerd met een herbestemmingsonderzoek. Deze regeling is niet alleen beschikbaar voor rijksmonumenten maar ook voor gebouwen zonder monumentenstatus. Deze subsidie kan jaarlijks worden aangevraagd van 1 oktober tot en met 30 november.
Maatschappelijk vastgoed
‘Specifiek voor maatschappelijk vastgoed is nu een flinke stap extra gezet met de Subsidieregeling Duurzaam Maatschappelijk Vastgoed (DUMAVA). De DUMAVA kan worden aangevraagd van 3 juni tot 31 oktober. Deze regeling is voor al het maatschappelijk vastgoed, dus ook voor rijks-, provinciale en gemeentelijke monumenten. Vooral voor die eigenaren die geen BV of NV zijn, zoals gemeenten, theaters, onderwijs- en zorginstellingen, is de DUMAVA-regeling heel belangrijk! We hebben in de eerste aanvraagperiode veel instellingen, zoals musea en theaters, kunnen helpen. Daar ben ik persoonlijk heel blij mee. In deze sectoren kunnen we mensen werk uit handen nemen en zorgen voor extra middelen, die daar vaak meer dan welkom zijn.’
Om eigenaren van rijksmonumenten te ondersteunen in hun weg naar het verduurzamen van hun monument heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het Ontzorgingsprogramma Verduurzaming Monumenten gestart. Al sinds 2021 ondersteunt het Rijk eigenaren om hun klein maatschappelijk vastgoed te verduurzamen via het ontzorgingsprogramma maatschappelijk vastgoed.
‘We hebben veel instellingen, zoals musea en theaters, kunnen helpen.’
Samenwerking met DuMo-adviseurs
'De DUMAVA- regeling heeft ervoor gezorgd dat de samenwerking met Duurzame Monumenten adviseurs belangrijker en intensiever is geworden. We hadden al een goede samenwerking met externen voor de gebouweninspecties, nu komen daar de DuMo-adviseurs bij. Ik zie daarin wel een verschil in de adviseurs. Je hebt er die vanuit het monumentenveld hun werkveld verbreed hebben naar verduurzaming en je hebt ook duurzaamheidsadviseurs die monumenten er nu bij hebben genomen in hun pakket. Persoonlijk werk ik graag samen met die eerste groep. Bijvoorbeeld met de Groene Grachten. Hun vertrekpunt is het behoud van monumenten.’
Het Nationaal Restauratiefonds werkt samen met meerdere Duurzame Monumenten (DuMo) adviseurs, een deel van de kosten van een duurzaamheidsadvies wordt vergoed.
Wat is een goed moment om een subsidieadviseur in de arm te nemen?
‘Wij zeggen: het liefst zo vroeg mogelijk, in ieder geval niet pas wanneer de plannen af zijn. Als we aan de voorkant mee kunnen denken, dan kunnen we ook aangeven welk stapje extra nodig is om bij een bepaald potje te komen. Met sommige eigenaren zijn we een jaar onderweg om tot een aanvraag te komen. Wij werken op no cure no pay basis, dus wij krijgen pas betaald als de subsidie binnen is. Maar die tijd investeren wij graag.’
Zijn jullie ook betrokken bij herbestemmingen?
‘Wanneer eigenaren gaan nadenken over een nieuwe bestemming voor een monument, dan zullen ze een haalbaarheidsonderzoek gaan doen. Wij merken dat bijvoorbeeld architecten, die betrokken zijn bij de plannen, vaak wel wijzen op ons. Want subsidies zijn in een herbestemmingsproces vaak cruciaal. Uiteindelijk wil je natuurlijk dat een nieuwe bestemming zorgt voor de inkomsten die de instandhouding van het pand ondersteunen. Wij kunnen de eigenaren van rijksmonumenten ontzorgen als het gaat om de middelen uit subsidies voor restauratie en instandhouding.’
De aanvraag is goedgekeurd en dan?
‘Veel mensen denken dat wij alleen een rol hebben bij de aanvraag van een subsidie. Maar wij blijven met de aanvragers in contact, ook na de beschikking. En het liefst tot de volgende instandhoudingsubsidieaanvraag zes jaar later. We houden de vinger aan de pols: lukt het gedurende die periode om aan de richtlijnen van de subsidie te voldoen? Het kan bijvoorbeeld zijn dat in de beschikking een voorwaarde is gesteld over punten waarop gelet moet worden. Dan helpen we eigenaren daarbij. We checken regelmatig of het onderhoud goed verloopt en of er sprake is van een eigendomswissel. Dat soort dingen willen we niet pas na jaren ontdekken. Als je alles bijhoudt, kun je bij een volgende subsidieronde snel schakelen.’
De kers op de taart
‘Ik ga graag mee bij inspectiebezoeken van monumenten. Dat maakt dat ik het verhaal inhoudelijk ook goed kan neerzetten. Ik kom op prachtige plekken, op zolders en in kelders. Pas was ik bij ‘Paushuize’ in Utrecht, een prachtig 16e eeuws pand. Daar troffen we een zeer bevlogen eigenaar, die over elk scheurtje in de houtconstructie op zolder iets kon vertellen! Het is zo mooi om de gepassioneerde verhalen van eigenaren te horen! Ze zijn bezig met bijzondere plekken en leveren een bijdrage om die plekken in leven te houden. En daar doe ik ook graag mijn best voor.’
